Minh họa nghệ thuật về hành tinh ngoài hệ Mặt Trời K2-18b, nơi các nhà nghiên cứu phát hiện dấu hiệu có thể là dấu vết của sự sống. Ảnh: A. Smith, N. Madhusudhan / Đại học Cambridge.
Năm 2025 là một năm sôi động của khoa học, khi những bước tiến lớn đã được thực hiện trong nhiều lĩnh vực, từ y học, thiên văn, khảo cổ đến công nghệ sinh học và trí tuệ nhân tạo. Những phát hiện và sự kiện này không chỉ mở rộng hiểu biết của con người về thế giới, mà còn đặt ra nhiều câu hỏi mới, thúc đẩy sự phát triển của khoa học và công nghệ trong tương lai.
Ghép tạng từ động vật – Bước tiến y học vĩ đại
Trong năm 2025, các bác sĩ đã thực hiện thành công ca ghép thận lợn cho người, kéo dài cuộc sống cho bệnh nhân suy thận. Những ca ghép này sử dụng lợn đã được chỉnh sửa gene để giảm nguy cơ đào thải cơ quan. Bệnh nhân được ghép tạng có thể sống thêm nhiều tháng, thậm chí gần một năm, nhờ sự tiến bộ trong công nghệ y sinh. Các cơ quan quản lý đã chấp thuận thử nghiệm rộng rãi phương pháp này, mở ra hy vọng mới cho hàng chục ngàn người đang chờ ghép tạng trên toàn thế giới. Ngoài ra, các nhà khoa học cũng đã thử nghiệm ghép gan lợn cho người, mặc dù chỉ trong thời gian ngắn, nhưng đã cho thấy triển vọng lớn trong tương lai.
Khách lạ từ vũ trụ – Sao chổi liên sao 3I/ATLAS
Sao chổi liên sao 3I/ATLAS lần đầu tiên được quan sát kỹ lưỡng khi đi ngang qua hệ Mặt Trời. Các nhà thiên văn phát hiện nhiều điều bất ngờ về thành phần hóa học của sao chổi, đặc biệt là sự hiện diện của các hợp chất hiếm như dimethyl sulfide và dimethyl disulfide – những chất thường chỉ được tạo ra bởi sinh vật sống trên Trái Đất. Phát hiện này gợi mở nhiều bí ẩn về nguồn gốc và điều kiện hình thành của các vật thể liên sao. Các hình ảnh và dữ liệu thu được từ kính thiên văn không gian James Webb và các tàu vũ trụ trên sao Hỏa đã cung cấp thêm nhiều thông tin quý giá về sao chổi này.
Khôi phục loài tuyệt chủng – Dự án “phục sinh” dire wolf
Một công ty công nghệ sinh học tuyên bố đã tạo ra những chú chó sói khổng lồ (dire wolf) bằng cách chỉnh sửa gene từ sói xám. Những con sói này mang một số đặc điểm của loài dire wolf cổ đại, như răng lớn hơn và bộ lông trắng. Dù vẫn còn nhiều tranh cãi về tính hợp pháp và đạo đức, sự kiện này làm dấy lên cuộc tranh luận về tương lai của công nghệ “phục sinh” loài và những hệ lụy mà nó có thể mang lại. Các chuyên gia cho rằng việc phục sinh loài tuyệt chủng có thể giúp bảo tồn đa dạng sinh học, nhưng cũng có thể gây ra những rủi ro về sinh thái và đạo đức.
Định danh khủng long mới – Hóa thạch Nanotyrannus
Một hóa thạch khủng long nhỏ được xác định là loài Nanotyrannus, chấm dứt nhiều năm tranh luận về sự tồn tại của loài này. Phát hiện này giúp làm rõ hơn quá trình tiến hóa của khủng long bạo chúa và mở ra hướng nghiên cứu mới về sự đa dạng của khủng long thời kỳ cổ đại. Các nhà khoa học đã tiến hành phân tích kỹ lưỡng các đặc điểm giải phẫu của hóa thạch, từ đó đưa ra kết luận chắc chắn về sự tồn tại của loài Nanotyrannus.
Sự quay lại của bệnh sởi
Canada mất danh hiệu “miền đất không sởi” sau nhiều năm, do tỷ lệ tiêm chủng giảm mạnh. Các chuyên gia cảnh báo Mỹ cũng có nguy cơ mất danh hiệu này nếu không tăng cường tiêm chủng. Sự kiện này làm dấy lên lo ngại về nguy cơ bùng phát dịch bệnh trong tương lai, đặc biệt là khi vaccine bị nhiều người nghi ngờ và từ chối tiêm chủng. Các nhà khoa học cũng cảnh báo về sự quay trở lại của các bệnh truyền nhiễm khác do nghi ngại thuốc chủng ngừa.
Bí ẩn người Denisovan – Những hộp sọ cổ
Các nhà khảo cổ công bố hai hộp sọ cổ có thể thuộc về người Denisovan – tổ tiên của loài người hiện đại. Phát hiện này giúp làm rõ hơn về sự tiến hóa của con người và mở ra hướng nghiên cứu mới về nguồn gốc và mối quan hệ giữa các loài người cổ đại. Các nhà khoa học đã tiến hành phân tích DNA và protein từ các hộp sọ, từ đó đưa ra kết luận chắc chắn về sự tồn tại của loài Denisovan.
Cháy rừng kinh hoàng tại Los Angeles – Hậu quả của biến đổi khí hậu
Những trận cháy rừng dữ dội đã tàn phá Los Angeles đầu năm 2025, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Sự kiện này làm dấy lên lo ngại về biến đổi khí hậu và an toàn môi trường, đồng thời thúc đẩy các nỗ lực phục hồi và bảo vệ hệ sinh thái. Các nhà khoa học cũng cảnh báo về nguy cơ cháy rừng gia tăng do nhiệt độ tăng cao và thời tiết khô hạn.
Dấu hiệu sự sống ngoài Trái Đất – Hành tinh K2-18b
Các nhà thiên văn phát hiện dấu hiệu hóa học cho thấy sự sống có thể tồn tại trên hành tinh K2-18b. Dù chưa thể khẳng định chắc chắn, đây là bước tiến quan trọng trong hành trình tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất, và mở ra nhiều hướng nghiên cứu mới về điều kiện sống trong vũ trụ. Các nhà khoa học đã tiến hành phân tích ánh sáng từ hành tinh, từ đó phát hiện các hợp chất hóa học có thể là dấu hiệu của sự sống.
Mối quan hệ mới với trí tuệ nhân tạo – Chatbot và con người
Người sử dụng ngày càng gắn bó với các chatbot AI, dùng chúng để trò chuyện, trị liệu, thậm chí tìm kiếm tình cảm. Tuy nhiên, những mối quan hệ này cũng làm dấy lên lo ngại về sức khỏe tinh thần và đạo đức công nghệ, khi nhiều người bắt đầu nhầm lẫn giữa máy móc và con người. Các chuyên gia cảnh báo về nguy cơ phụ thuộc vào chatbot, thậm chí dẫn đến các rối loạn tâm lý.
Phục hồi protein cổ nhất – Bước tiến sinh học
Các nhà khoa học lần đầu tiên thu được protein từ răng một con tê giác tuyệt chủng, có tuổi lên tới 24 triệu năm. Phát hiện này mở ra hướng nghiên cứu mới về tiến hóa và sinh học cổ đại, đồng thời gợi mở khả năng phục hồi các mẫu sinh vật cổ xưa trong tương lai. Các nhà khoa học đã tiến hành phân tích kỹ lưỡng các mẫu protein, từ đó đưa ra kết luận về sự tiến hóa của các loài động vật cổ đại.
Những sự kiện trên cho thấy năm 2025 là một năm sôi động của khoa học, khi con người không ngừng khám phá, thách thức giới hạn và mở rộng hiểu biết về vũ trụ, về chính mình và về những gì còn ẩn giấu trong quá khứ. Mỗi phát hiện đều là một viên gạch xây nên nền tảng cho những bước tiến lớn trong tương lai.
Cung Mi biên dịch
Nguồn: Bài gốc được đăng trên trang web của Đại Học Cambridge, công bố vào ngày 16/4/2025, với sự hợp tác của các nhà nghiên cứu A. Smith và N. Madhusudhan