(1) Photo: Người ngồi thứ hai trong ảnh, từ trái sang, là Nguyễn Tất Nhiên
Thời đầu đời, thi sĩ Nguyễn Tất Nhiên được biết đến nhiều nhất với mối tình cùng một cô gái Bắc tên là Bùi Thị Duyên. Chuyện tình đó đã đi vào nhạc Phạm Duy và nổi tiếng khắp nơi, tuy nhiên, nó là một mối tình không thành.
Thà như giọt mưa, vỡ trên mặt Duyên…
Nguyễn Tất Nhiên (Nguyễn Hoàng Hải) theo học trường Trung Học Ngô Quyền từ 1963 - 1970. Mới vừa vào Trung Học Đệ Nhất Cấp, Nguyễn Tất Nhiên đã làm thơ, và thơ đã rất hay từ sớm. Lúc đó, anh còn thành lập “thi đoàn” với một bạn học là Thiên Phương (Đinh Thiên Thọ). Cả hai cùng chung tay xuất bản tập thơ Nàng thơ trong mắt vào năm 1966, khi đó Nguyễn Tất Nhiên mới 14 tuổi (!). Trong tập thơ này, anh lấy bút danh là Hoài Thi Yên Thi.
Thời gian này, Nguyễn Tất Nhiên niên thiếu đã gặp một thiếu nữ gốc Bắc tên là Duyên và có với cô một mối tình cảm nhẹ nhàng nhưng không thành, vì hoàn cảnh gia đình hai bên rất khác và cả vì cá tính chưa chín chắn của phía chính anh. Dù vậy, cô Duyên ấy cũng đã là cảm hứng cho anh sáng tác khá nhiều bài. Mối tình vô vọng của Nhiên vào lúc đó, cùng niềm đam mê, nỗi đau khổ của một thiếu niên si dại, tất cả đã cùng giúp nhau tạo nên phong cách thơ rất riêng của anh.
Duyên từng là cảm hứng bất tận, là nguyên mẫu cho nhiều bài thơ của Nguyễn Tất Nhiên vào độ tuổi anh trước đôi mươi. Những tưởng khi tên cô ngân vang cùng nhạc Phạm Duy trong lòng bao nhiêu người yêu nhạc, thì cả hai sẽ đến với nhau không gặp trở ngại gì nhưng họ vẫn hai đường hai lối rẽ. Sau này, họ cũng cùng định cư ở Mỹ nhưng không biết chắc là có gặp lại nhau không - Cô Duyên sống tại Michigan. Một lần cô đã kể chuyện cũ: “Tụi tôi học chung từ năm Đệ Tứ nhưng lúc đó tôi ngây thơ, chưa nghĩ gì, còn Nguyễn Tất Nhiên có nghĩ gì hay không về mình thì tôi không biết. Chúng tôi gặp nhau, biết nhau từ lúc 14-15 tuổi và tôi thậm chí còn được tặng một quyển thơ mà Nguyễn Tất Nhiên nói là chỉ có 3 bản chính. Một bản của Nhiên, một bản cho tôi và một bản cho ai khác nữa thì tôi quên mất - In ra khoảng chừng 100 quyển thôi… Tôi biết về hoàn cảnh hình thành quyển thơ ấy của Nguyễn Tất Nhiên và tất cả bạn bè trong lớp cũng biết, nhưng đó là chuyện thời mới lớn…”.
Ở Biên Hòa thời ấy có nhiều nhà thờ. Là người theo đạo, cô Duyên hay đi lễ và thế là cứ bao buổi sáng hay chiều, anh chàng làm thơ si tình Nguyễn Tất Nhiên thường ngồi trong một quán cà phê bên đường để trộm nhìn người đẹp đi qua. Ắt hẳn từ ấy, do cũng đã nhận ra mối tình của mình chỉ là đơn phương, thơ của anh viết cho Duyên đa phần là thở than, trách móc, có khi rất dữ dội.
Bài thơ đầu mà Nguyễn Tất Nhiên làm cho Duyên có tên là Khúc Tình Buồn, sau đó nhạc sĩ Phạm Duy phổ thành bài Thà Như Giọt Mưa mà hầu như ngày nào nó cũng được phát trên sóng điện Đài Phát Thanh Sài Gòn, và được giới học sinh - sinh viên đua nhau đi mua ngoài phố, rồi sao chép, chuyền tay với tất cả tình cảm tuổi trẻ:
Thà như giọt mưa
Vỡ trên mặt Duyên
Để ta nghe thoáng
Tiếng mưa vội đến
Những giọt run run
Ướt ngọn lông măng
Khiến người trăm năm
Đau khổ ăn năn
Khiến người tên Duyên
Đau khổ ăn năn
Khiến người tên Duyên
Đau khổ muôn niên.
Sau đó, Nguyễn Tất Nhiên còn tiếp tục làm nhiều bài ai oán nữa, như bài Duyên của tình ta con gái Bắc, với những câu đầy nỗi niềm:
Em nhớ giữ tính tình con gái Bắc
nhớ điêu ngoa nhưng giả bộ ngoan hiền
nhớ dịu dàng nhưng thâm ý khoe khoang
nhớ duyên dáng, ngây thơ mà xảo quyệt!
và:
… Nghe nói em vừa thi rớt Luật
Môi trâm anh tàn héo nụ xa vời
Mắt công nương thầm khép mộng chân trời
Xin tội nghiệp lần đầu em thất vọng!
(Dù thật sự cũng đáng đời em lắm
Rớt đi Duyên, rớt để thương người!)
Nhưng dường như trước sau, trái tim của cô Duyên vẫn không hề mềm đi trước những bài thơ ướt át đó, ngược lại, đã có nhiều hờn trách từ phía gia đình cô dành cho chàng nhà thơ trẻ. Để đến mức, vào quãng năm 1973, Nguyễn Tất Nhiên thật sự mệt mỏi (Chữ mà anh hay dùng trong thơ mình) với cuộc tình tuyệt vọng đó và đành làm bài thơ cuối cùng dành cho Duyên:
Năm năm trời… ta làm tên quái đản
Cầu danh trên nước mắt của người tình
Năm năm trời có nhục có vinh
Có chua, chát, ngọt, bùi, cay, đắng…
Có hai mái đầu chia nhau thù oán
Có thằng ta trút nạn xuống vai em!
Năm năm trời… có một cái tên Duyên
Ta ca tụng, rồi chính ta bôi lọ
Tình ta đẹp nhưng tính ta còn nít nhỏ
Nên lỗi lầm đã đục màu sông
Nếu em còn thương mến tuổi mười lăm
Xin nuốt hận mỉm môi cười xí xóa
Hồn ta đẹp nhưng đời ta thảm quá…
… Đến em xưa còn thắt bính
… Nhưng Nguyễn Tất Nhiên cũng thật đa tình: Khi học Đệ Nhất và xuất bản tập thơ Thiên Tai, anh lại chú ý đến một cô bạn học chung trường khác, là Nguyễn Thị Minh Thủy.
Cô xinh xắn, dễ thương, học giỏi nhất trường, có thể nói là tài năng toàn diện, đặc biệt là hết sức dịu dàng, nhẹ nhõm. Khi đã biết chắc rằng tình yêu mà mình dành cho Duyên là vô vọng, Nguyễn Tất Nhiên tỏ ra săn đón Minh Thủy. Vốn nhu mì, cô không tỏ ra từ chối tình yêu của nhà thơ mà chỉ im lặng, nửa nhận nửa không.
Cứ mỗi khi tan trường, đang đi cạnh bạn mình, nhác thấy chiếc Honda của Nguyễn Tất Nhiên lạng lại từ xa là Thủy lại vội đẩy bạn ra phía ngoài, còn mình thì đi vào trong. Những lần như thế, thư từ, quà cáp của nhà thơ đều được cô bạn ấy nhận giúp và sau đó là chuyển lại cho Thủy. Cô kể: “Có lần anh ấy dúi vào tay bạn tôi một cái bọc và nói trước khi phóng xe đi: “Thuốc bổ óc đó, một cho Dung (tên bạn tôi) và một cho Thủy, ráng thức để học thi”. Tôi cũng cảm động, vui vui một chút. Anh chàng đó làm thơ mà cũng biết điệu đó chứ…”.
Tuy vậy, khi thấy “hiện tượng” mối tình Nhiên - Duyên bỗng dưng rộ lên khắp cả trường, rồi cả tỉnh và cả miền Nam, Minh Thủy cũng đành phải rất dè chừng. Lần nọ, cô quyết định gom hết tất cả quà cáp, thư tình của Nguyễn Tất Nhiên vẫn lâu nay gửi cho mình và đem đến nhà bạn, nhờ bạn trả lại hết. Chuyện đó đã làm cho nhà thơ si tình chấn động. Anh viết ngay bài Kẻ Tự Đóng Đinh Tim:
… Chiều em đi học về, thơm tóc thả
Áo eo suông trinh bạch cả giáo đường
Ta ngọt ngào gọi khẽ, người đi luôn…
Và trong một bài khác, anh còn trách cụ thể chuyện Minh Thủy đã từng nhận thư, quà của anh rồi lại trả:
… Ta vẫn nhớ trưa nào em ngồi hát
Ta thèm hôn lên mắt tiểu thư buồn
Ta vẫn ăn năn những lúc đón đường
Em khó chịu mà thư nào cũng nhận!...
Cũng là thơ hờn trách cả, nhưng ở đây lại có nét gì là nhẹ nhàng, đằm thắm hơn chứ không phải phẫn uất như trong thơ viết cho Bùi Thị Duyên, vì Nguyễn Tất Nhiên đã kịp nhận ra vẻ dịu dàng theo Em Hiền Như Ma Soeur của Minh Thủy. Anh đúng là đã viết cho cô tình tứ, cảm động hơn, khi câu chuyện tình này không ồn ào như với cô Duyên:
Em không còn thắt bính
Nuôi dưỡng thời ngây thơ
Anh không còn luýnh quýnh
Giữa sân trường trao thư.
Em thường hay mắt liếc
Anh thường ngóng cổ cao
Ngoài đường em bước chậm
Quán chiều anh nôn nao
Hai năm tình lận đận
Hai đứa cùng xanh xao.
Hai năm trời mùa lạnh
Hai đứa cùng hư hao...
Bài thơ này được nhạc sĩ Phạm Duy phổ thành bài Hai Năm Tình Lận Đận và khi lên Đại Học, Nguyễn Tất Nhiên vào Luật Khoa, còn Minh Thủy vào Vạn Hạnh. Từ đó, hai người hầu như không còn gặp nhau nữa nhưng thỉnh thoảng trên báo, anh vẫn có thơ cho cô như ở đoạn dưới đây, đầy da diết:
Trời mưa không lớn lắm
Nhưng vẫn ướt đôi đầu
Tình yêu không đáng lắm
Nhưng đủ làm… tiêu nhau.
Em tính còn ham chơi
Lưng ngoan dòng tóc bính
Môi trinh hay thích cười
Chiều chiều ra giỡn nắng
Tình trôi kệ tình trôi?
Đến 1975, biến động của thời cuộc đã vô tình đẩy Minh Thủy và Tất Nhiên gặp lại nhau tại quê hương Biên Hòa. Sự thay đổi quá nhanh và đột ngột của hoàn cảnh đã khiến trái tim một thi nhân điên tình, say tình như Nguyễn Tất Nhiên bỗng trở nên bình lặng. Nó đã làm nguội những bốc đồng của chàng trai trẻ. Hai người đến với nhau thanh thản, hiểu đời hơn và tình yêu từ đó cũng nẩy mầm hồi sinh. Năm 1978, họ chính thức làm đám cưới.
Tuy nhiên, với một tâm hồn quá mẫn cảm, thậm chí khác thường, ngay vào lúc chuẩn bị chuyển từ vị trí người tình sang thành người chồng, Nguyễn Tất Nhiên vẫn có những bài thơ dự cảm rằng mình không xứng với những tình cảm dịu dàng, hiền ngoan, “con nhà gấm lụa thánh hiền” của Minh Thủy. Nghe người ta chúc “trăm năm hạnh phúc” anh cũng lo nghĩ. Và anh viết:
Phu thê nếu đã nợ rồi
Thì tôi đâu ngại ngỏ lời yêu em
Như con chim mới tập chuyền
Bâng khuâng gấm lụa thánh hiền em ra
Mặt trời rực rỡ phương xa
Ở đây hạnh phúc chỉ là đau thương
Phu thê nếu đã buộc ràng
Thì xin nhẫn nhục cưu mang vợ chồng
Tôi quanh năm sống hoang đàng
Cũng xin nhỏ lệ hoàn lương, khóc tình.
Ở đây, dễ thấy Nguyễn Tất Nhiên yêu Minh Thủy thật lòng nhưng lại đong đầy trong đó những mặc cảm, lo lắng:
Có những chiều muốn hôn em rồi khóc
Mùa bình an nào chờ đợi uyên ương?
Với tính cách khác thường của Nguyễn Tất Nhiên như thế, quả nhiên cuộc sống của họ không hạnh phúc, chủ yếu là do “tính nết hoang đàng” cố hữu của anh như anh thường tự nhận. Dù đã có với nhau hai con trai, nhưng giữa hai người vẫn thường xuyên có những cuộc “di cư” - Mỗi người một nơi mỗi khi trong nhà có giông bão. Đến năm 1992, trong một lần Minh Thủy dẫn hai con đi “di cư” như thế, chị nghe tin Nguyễn Tất Nhiên đã tự kết liễu đời mình trong một ngôi chùa ở California, Mỹ. Chính chị cũng đau đớn, không tin rằng anh lại chọn kết cuộc đó dù quá biết tính cách khác thường của anh. Những chuyến “di cư” như thế, đối với chị, chỉ là cách để anh “biết điều” hơn với vợ con mà thôi nhưng hóa ra, nó lại là một góc ngoặt đau thương từ nguyên do chính vì em mà thiên tài chán sống, như anh đã từng cảnh báo trong một bài thơ từng viết thời anh còn độc thân.
Cũng biết làm thơ, Minh Thủy đã viết cho mối duyên mỏng với người chồng nổi tiếng của mình:
Trên xa lộ, thoáng bàng hoàng
khói xe như loãng giữa làn thu phong
hoa lau nở, trắng một vùng
phất phơ gió sớm mịt mùng heo may
nắng, mưa dệt nối tình dài
một mùa Thu vẫn còn hoài dấu xưa
ơn ai, trời biếc, mây đưa
ơn ai, hơi giá cho vừa nhớ nhau
nhớ ai, sáng biển dạt dào
chiều vàng nắng núi, đêm sao lưng đèo
một mùa yêu đã cho nhau
nụ cười chia, sớt khổ đau cũng nhiều
nợ tình mỏng, mà nặng đeo
mỗi Thu như mỗi dày theo tuổi đời
hơi may gợn, nhắc bồi hồi
một bờ mây, đã, cuối trời quan san…
Trịnh Anh Khôi
Nguồn: Fb Trang Văn Chương Miền Nam - Trịnh Anh Khôi
