Khi ngọn thu phong dịu dàng lướt qua hàng lá báo hiệu cho lá biết đã đến hạn kỳ thay áo mới thì cũng là thời điểm cho các nàng diễm hồng sửa soạn đắp chăn lạnh ngủ say giấc miên đông, nhường chỗ cho họ hàng nhà thu cúc khoác lên người những bộ y trang tươi đẹp nhất để nô nức tham dự lễ hội mùa thu. Trong khi các nàng lục diệp háo hức đổi màu đồng phục xanh ngắt sang hồng, đỏ, vàng, nâu, tím thì cúc hoa trang điểm làm đẹp cho đời trong muôn hồng nghìn tía. Nếu không như thế thì chỉ có hoàng cúc, bạch cúc hoặc hồng cúc góp mặt với đời. Suốt mùa hè qua, quý vị đã cùng tôi thưởng thức vẻ đẹp rực rỡ kiều diễm của các vương phi, công chúa, tiểu thư trong vương quốc hoa hồng. Hôm nay đây đất trời đang vào thu sâu lắng, lá thu mơ vàng, gió thu lạnh, trời thu man mác, ý thu vương vấn, mời quý vị cùng dạo bước, ngắm Kiku in the Japanese Autumn Garden trong the New York Botanical Garden như một another taste of New York City nhé.
“Kiku” tiếng Nhật có nghĩa là chrysanthemum trong tiếng Anh và là hoa cúc trong tiếng Việt. Khi hoa hồng không còn nở nhiều là tôi biết đã đến lúc cất công đi chụp cảnh mùa thu lá vàng. Đang muộn phiền vì lá vàng kiêu kỳ không chờ đợi đã vội lìa cành theo gió cuốn bay về phương trời xa thì may mắn thay một sáng tình cờ tôi lạc bước vào vườn cúc như Lưu - Nguyễn ngày xưa lạc vào Thiên Thai. Vừa bước chân vào vườn hoa đã nghe hương hoa phả vào mũi ngạt ngào. Cúc đâu mà nhiều vô kể, trải đầy cả một khu vườn rộng lớn, đủ loại, đủ sắc. Không chỉ có mình tôi có cảm giác choáng ngợp mà tôi nghe chung quanh nhiều tiếng xuýt xoa: ”Oh! My gosh!”, “Wow!”,”It’s wonderful!”. Tôi lại thấy mình mê mải say sưa thu nhận vẻ đẹp của hoa cúc vào trong chiếc máy ảnh bé nhỏ.
Giữa vườn cúc có trúc, thân cây vàng óng (một hình ảnh thân quen của quê nhà), có hồ sen, nước trong vắt, gợn gió lăn tăn, hoa sen nở trắng hồng gợi nhớ những câu thơ của cụ Nguyễn Bỉnh Khiêm: ”Thu ăn măng trúc, đông ăn giá, Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao”.
Hoa cúc trong thiên nhiên thường là những cây nhỏ hoặc những bụi thấp mà ta thấy rải rác khắp nơi, trong vườn, xung quanh nhà, được bày bán trong chợ là loại Megumi bông nhỏ, nhiều cánh nhưng trong vườn cúc này ngoài các bụi hoa được trồng theo phương pháp tự nhiên như Baldoni (cúc trắng bông nhỏ viền tím), Yodogimi (đỏ đậm bên trong, vàng đậm bên ngoài), Trendy Time (hoa màu vàng, cam, cánh có hình dạng cái muỗng), Irina (hoàng cúc vàng ươm rất xinh đẹp), Moon Beam (trắng tuyết), Kermit (xanh lá cây), Saint Tropez (hoa cánh to màu rượu chát),… Những loại cúc sau đây được trồng thành những bụi cây cao khỏi đầu người như Unryu (trắng), Megumi (vàng), Gumdrop (trắng), Bronze Fleece (cam), Kurume (đỏ), Red Mudd (đỏ), Kelvin Tatto (đỏ) etc. Ngoài các loại cúc được trồng thành cây cao, cúc cũng được trồng thành từng “thảm” đổ dài từ thân cây xuống có hình dạng thác nước (cascade) theo kiểu các cây bonsai chỉ toàn là hoa và là các loài hoa lạ không thấy ở ngoài.
Các loại hoa trên đã lạ mà Descanso (nâu tím), Seaton’s Ashleigh, Senkyo Kenshen Spider (cam), Fleur de lis (tím mơ) Seaton Toffe (đỏ),… lại còn lạ hơn nữa. Hoa cánh nhỏ dài như cọng mì nở tung tóe như pháo bông trong ngày lễ hội.
Càng đi sâu vào bên trong vườn, sự ngạc nhiên của tôi càng nhiều, nỗi thích thú càng tăng, niềm hạnh phúc thêm dâng cao. Trước mắt tôi đây mới thật sự là những loại “kỳ hoa”, những bông hoa hết sức xinh đẹp mà lần đầu tiên trong đời tôi mới được thấy: Lavender Reminiscence (màu tím), Autumn Wind (vàng), Silver (trắng), Evening Mist (vàng tươi), Scented Sleeves, Pale Red (tím nhạt), Mount Kinka, Music for Long Life (vàng nghệ), Brocade Colors in the Deep Mountain (cam hồng), Drunken Beauty (hồng), Poet’s River (tím), Clouds at Dusk (hỗn hợp của các màu tím vàng đỏ)… Các loại hoa này có cánh mỏng dài thật dài làm liên tưởng đến những vắt mì cọng lớn cuốn quấn lại thành một nắm to rồi bung xõa rũ rượi phần đuôi trông thật ngoạn mục và lãng mạn. Ngoài ra còn có những bông cúc kích thước như đầu trẻ con. Bông thì trắng như tuyết, bông thì vàng, bông màu tím nhạt mà có tên là “light red”.
Khách thưởng ngoạn cũng như tôi được đưa từ hết ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác. Nhìn ngắm hoa cúc được trồng công phu tỉ mỉ ta phải thán phục công sức, tâm huyết và tài nghệ của các nhà trồng hoa. Whirlwind, Peak of Mountain Takachico và Moon Below the Mountain mới thật sự là highlights trong vườn hoa vì ba loại hoa trên mỗi loại chỉ có một cây mà mỗi cây cho ra 229 đóa hoa, được các nhà trồng tỉa tài hoa khổ công chăm sóc uốn nắn suốt gần một năm (11 tháng) xếp đặt thành hình kim tự tháp Ai Cập. Nhờ công sức lao động miệt mài và đôi tay tài hoa, khách thưởng ngoạn được thưởng thức những khoảnh khắc quý giá trước nhiều tác phẩm nghệ thuật sống động, thật sự là những công trình tuyệt tác. Các nghệ nhân này đã góp sức với thiên nhiên cùng tạo ra một mùa thu tráng lệ huy hoàng gây một ấn tượng mạnh mẽ sâu sắc trong lòng người.
Đứng trước vườn Kiku có nhiều hoa lạ tôi cứ ngỡ chúng có nguồn gốc từ đất nước của Thiên Hoàng Nhật Bản có mùa thu Đông Kinh đẹp như trong tranh vẽ. Rồi tôi liên tưởng đến đất nước Trung Hoa có nữ sĩ Quỳnh Dao nổi tiếng với tác phẩm: ”Mùa Thu Lá Bay’ mà bài hát cùng tên đã đưa tên tuổi nữ ca sĩ Kim Anh lên tuyệt đỉnh danh vọng vào thập niên 1980. Nhưng không phải quý vị ạ! Tất cả các loại hoa cúc trong vườn đều có nguồn gốc từ đất nước Hoa Kỳ. Các nhà làm vườn (horiculturists) chỉ mô phỏng cách trồng hoa cúc theo nghệ thuật Nhật Bản cũng như hàng năm triển lãm hoa lan, khi thì mô phỏng cách trồng hoa lan của người Ba Tây, khi thì dựa vào cách thức người Cuba,… Theo nghệ thuật Nhật Bản, hoa cúc được trồng trong vườn có trúc, có hồ sen, có bông súng, bèo, lau sậy, có cây phong lá đỏ, có núi đá do bàn tay con người áp dụng theo hình thái thiên nhiên. Thiên nhiên được tạo qua bàn tay con người để phục vụ nhân sinh, đem con người về lại gần gũi với thiên nhiên. Ngắm vườn cúc như thế này vào những đêm trăng sáng cảm giác lại bội phần thi vị.
Trong vườn cúc, hoa nào cũng đẹp, cũng đáng được tán thưởng nhưng có lẽ tôi thích nhất hoàng cúc Irina vàng ươm, dáng vẻ đài cát kiêu sa. Loại cúc thường được vẽ trong tranh, in trên vải, thêu trên áo, thiệp chúc xuân. Quý vị đã biết tôi rất yêu hoa hồng, một niềm đam mê vô bờ bến. Nhìn thấy hoa hồng là tim tôi đã đập rộn ràng, một nỗi hân hoan không thể diễn tả nhưng đối với hoa cúc sự ngưỡng mộ trong tôi có khác. Không vồn vã, không háo hức săn đón mà là chậm rãi ngắm nhìn, có sự dịu dàng âu yếm, nhẹ nhàng nâng niu. Tôi không hiểu vì sao? Có thể vì hoa hồng tượng trưng cho tình yêu, tượng trưng cho sức sống mãnh liệt, là loại hoa nở nhiều trong mùa hè nắng rực rỡ, tạo ra sức hấp dẫn nồng nàn lôi cuốn khiến cho người ta nhìn thấy mà lòng phấn chấn ngất ngây? Còn hoa cúc, theo ý niệm Đông phương, tượng trưng cho người quân tử, có lẽ vì vậy mà cúc hoa tỏa ra vẻ đẹp làm người ta yêu mà phải nể vì, có thêm phần kính trọng? Hơn nữa cúc lại chọn mùa thu để hiện diện trong tiết trời lành lạnh, màu thu bàng bạc, tâm tính con người trở nên đằm thắm để phù hợp với không gian, hoa cúc vì thế đã tạo nên nét chấm phá sinh động nhưng dịu dàng trong lòng người.
Khi đang viết về hoa cúc tôi tình cờ đọc lại được những dòng chữ trong một tờ báo đã cũ nhưng vì tôi chỉ xé có một đọan nên không rõ xuất xứ từ đâu, hình như là từ tờ báo Nguyệt San Kinh Tế (?) xin được phép chép lại: ”Cúc nở vào mùa thu. Ở Trung Hoa có tục hàng năm đến ngày Trùng Dương hay Trùng Cửu (9-9 Âm lịch), người ta bày hội “đăng cao” rủ nhau lên núi, uống rượu xem cúc nở. Cúc biểu dương cho quân tử, trong trắng, thanh cao, chí quật cường, khi tàn cánh hoa không rụng mà úp lại với nhau. Thiền Sư Hạnh Cơ rung động khi cúc nở đã làm bài thơ: “Ngắm Hoa Cúc”:
“Buổi sáng trời thật trong,
Vừng đông rạng ánh hồng
Sân chùa tràn nắng sớm
Gió gọi cành sương rung
Sân thượng trước thiền đường
Lư trầm tỏa khói hương
Một mình ngồi tĩnh lặng
Không có gì vấn vương
Vườn cúc ngay dưới chân
Vàng trắng đẹp không ngần
Người hồn nhiên lặng ngắm
Người, hoa không cách phân
Đâu có gì cách phân
Người, hoa đều vô tâm
Giữa vô cùng giòng sống
Bồ tát hiện toàn thân”.
Không phải là nai vàng ngơ ngác mà tôi một mình lang thang giẫm lên lá vàng khô dạo bước trong vườn Kiku ngắm hoa cúc trong tiết thu lành lạnh quả là một cảm giác tuyệt vời hạnh phúc. Mưa thu rơi nhè nhẹ rắc bụi mưa trên tóc trên vai áo, đất trời mờ mờ sương khói huyền ảo. Tôi thấy lòng mình rung lên vì hạnh phúc. Nỗi rung động khi đứng giữa ngàn hoa rực rỡ khoe sắc thắm, tắm mình trong mùi hương tràn ngập thanh khiết, cảm giác thần tiên thoát tục. Được một lần nhìn ngắm hoa cúc như thế cũng có thể nói đó là một hạnh phúc của đời người, đủ ghi lại trong tâm khảm tôi những kỷ niệm tuyệt vời rất khó mà quên.
Đặng Thúy Định
(Mùa thu 2010)
