Ngu Yên đọc và giới thiệu
Bài thơ: Dịu Dàng Ơi
Của nhà thơ Nguyễn Thị Ánh Huỳnh (1955)
Nhà giáo. Hiện sinh sống tại Sài Gòn.
~ o0o ~
Minh họa Ann PhongCảm giác đầu tiên khi đọc bài thơ là ngộ nghĩnh, tinh nghịch, thông minh và dễ thương. Đọc đến lần thứ ba, lúc này nghiền ngẫm tâm sự, chết rồi là hết những ưu phiền.
Lời thơ của người phụ nữ nửa đùa với chồng, nửa nhắn nhủ một chút gì để suy nghĩ. Sự lập lại năm lần: “…ba của sắp nhỏ ơi,” ấm áp giọng miền Nam như một câu hò khi vui, như một câu tụng khi buồn, có khi là một câu cầu nguyện.
Bài thơ bắt đầu “Dịu dàng quá, dịu dàng không chịu nổi” Ký hiệu “dịu dàng không chịu nổi” mở ra câu hỏi “ai không chịu nổi?” Dịu dàng “vì hoa Quỳnh đang nở, vì ánh trăng tỏ tình với hoa, vì lưỡi sóng đại dương liếm cát, vì trời dịu dàng ôm đất, vì phù sa sông đang hoài thai…” Những biểu tượng của tình yêu thân xác nói lên sự thiếu dịu dàng của người chồng đối với vợ. Một trách móc lãng mạn văn vẻ mà ngầm ngấm đơn lẻ, phơn phớt buồn hiu.
Cảm nhận sự dịu dàng của thiên nhiên mà mình thiếu thốn, tạo ra cảm giác “chịu không nổi.” Chịu không nổi cả hai mặt, tâm lý và thể chất.
[Dịu dàng quá, dịu dàng không chịu nổi.
Se sẽ thôi ba của sắp nhỏ ơi!
Vì ngoài kia hoa quỳnh đang nở.
Tươi tỉnh lên ba của sắp nhỏ ơi!
Vì ngoài thềm ánh trăng đang tỏ tình với hoa lài.
Rạo rực lên ba sắp nhỏ ơi!
Vì ngoài đại dương lưỡi sóng đang liếm cát.
Thảnh thơi lên ba của sắp nhỏ ơi!
Vì trên mái nhà ta trời dịu dàng đang ôm đất.
Từ từ thôi ba của sắp nhỏ ơi!
Vì ngoài sông phù sa đang hoài thai.]
“… phù sa đang hoài thai” một ẩn dụ nhắn nhủ lòng chờ đang đợi, mong tình mà chưa thoải mái với yêu.
Bài thơ tiếp theo diễn tả khả năng biến động khi thiếu dịu dàng: “con nai có khi thành sư tử” và nếu được dịu dàng cưng chiều thì sư tử cũng thành nai. Lời thơ nhẹ nhàng nhưng đây là ý tưởng phản đối, một làn sóng ngầm định hình trong thực tế. Sự so sánh giữa nai và sư tử tạo ra ấn tượng dễ đồng cảm.
[Ôi sự dịu dàng
Có thể biển sư tử thành nai.
Thiếu sự dịu dàng
Con nai trong nhà ta có khi thành sư tử.]
Lời thơ dẫn đến đỉnh cao trào, nơi thực sự là những gì tâm sự chủ yếu của bài thơ. [Tôi được hưởng sự dịu dàng trong giấc ngủ. / Của người đàn ông ảo không rõ mặt. / Ba của sắp nhỏ ơi! / Đừng ghen với kẻ hào hoa cuối cùng đang đợi. / Để ga lăng tôi. Kẻ đó có tên là Đất.]
Câu chuyện xuyên qua tâm lý của Freud. Giấc mơ có kẻ vô hình khác dịu dàng. Nói lên điều gì khá rõ ràng mà tôi không cần phải lộ liễu. “Đừng ghen”, “Kẻ hào hoa tên Đất”, chờ đợi và chiều chuộng. “Ba của sắp nhỏ ơi, sao anh không tươi tỉnh lên, sao anh không rạo rực lên, sao anh không thảnh thơi lên, từ từ thôi, se sẽ thôi,” dịu dàng thôi.
Bài thơ kết thúc, hình ảnh sau lưng hai câu cuối, bùi ngùi “để chết rồi tôi được dịu dàng ôm Đất,” sao mà lẻ loi, sao mà thua thiệt, sao mà phụ nữ Việt.
Nhìn chung:
Đây là một bài thơ giàu khả năng gợi cảm và gợi ý. Chủ đề về sự “Dịu Dàng” và thiếu dịu dàng trong nghĩa đen tình yêu và thiếu dịu dàng trong nghĩa bóng vợ chồng. Dẫn đến lối thoát của người phụ nữ hiền lành, quen khuất phục dưới quyền gia trưởng, lập lòe với ý tưởng: chết là hết.
Giọng điệu của thơ chân thành, ví von thành hình trong một cấu trúc truyền thống với một kết luận có ý nghĩa.
Bài thơ gốc.
Dịu Dàng Ơi
Dịu dàng quá, dịu dàng không chịu nổi.
Se sẽ thôi ba của sắp nhỏ ơi!
Vì ngoài kia hoa quỳnh đang nở.
Tươi tỉnh lên ba của sắp nhỏ ơi!
Vì ngoài thềm ánh trăng đang tỏ tình với hoa lài.
Rạo rực lên ba sắp nhỏ ơi!
Vì ngoài đại dương lưỡi sóng đang liếm cát.
Thảnh thơi lên ba của sắp nhỏ ơi!
Vì trên mái nhà ta trời dịu dàng đang ôm đất.
Từ từ thôi ba của sắp nhỏ ơi!
Vì ngoài sông phù sa đang hoài thai.
Ôi sự dịu dàng
Có thể biển sư tử thành nai.
Thiếu sự dịu dàng
Con nai trong nhà ta có khi thành sư tử.
Tôi được hưởng sự dịu dàng trong giấc ngủ.
Của người đàn ông ảo không rõ mặt.
Ba của sắp nhỏ ơi!
Đừng ghen với kẻ hào hoa cuối cùng đang đợi.
Để ga lăng tôi.
Kẻ đó có tên là Đất.
Để chết rồi tôi được dịu dàng ôm.
(trong tập "Đừng Múc Cạn Nỗi Buồn " - Ánh Huỳnh)
Nguyễn Thị Ánh Huỳnh, nhà giáo, sinh năm 1955, Long An. Hiện sinh sống tại TP HCM.
Ngu Yên
