Từ khi xuất hiện trên thi đàn hải ngoại, Xuyên Trà tuổi đời đã chín, đã kinh qua bao nỗi tình, nỗi đời,... có thể vì vậy mà thơ ông đặc biệt mang thitính của kinh qua, nặng tâm thức và triết lý Đông phương cùng thân phận con người Việt Nam sau một cuộc chiến tương tàn. Thơ của sống sót, của người khi chưa già đã chấp nhận cõi nhân sinh còn lại.

Ở Xuyên Trà cốt lõi là Tình và thi cảm tính Phật. Thơ ông đến với chúng tôi lần đầu thật bất ngờ: trên tạp chí Văn Học số 192 (4-2002), bài Lời Cuối Cho Người đã làm bàng hoàng người đọc - nhà thơ đã can đảm lấy cái chết làm đề tài. Di chúc sớm cho người cùng thời mà như cho người sau, vì với những kẻ vì hoàn cảnh phải ra đi hoặc sống sót trở về từ những trại “cải tạo” sau 1975, thì cái chết không còn là nỗi hãi sợ lớn, dù có khi cái chết trở thành nỗi ám ảnh biết là đang chờ đợi!

Với Xuyên Trà, thi ca được trân trọng như cái thường hằng và vĩnh cửu, như sự sống, và nhà thơ như luôn trung thành cùng Nàng Thơ. Hay vì nhà thơ yêu con chữ tính thơ hoặc làm cho con chữ đó thành thơ, và ông luôn đi tìm, luôn đợi chờ. Và người yêu thơ Xuyên Trà cũng vậy! Nay, Đừng Hỏi Tình Ngọn Lửa Cháy Từ Đâu đến với người thưởng thức thơ, với những bài ca tụng tình, ca tụng đời và người – ngay những dòng mở đã báo tin: “Gần gũi quá / Có khi tình bỏ lỡ / Ta muốn đi / Để có lúc / Thật xa / Về…”.

Những thi bản rất riêng Xuyên Trà, nếu không là da diết tình thì cũng thênh thang phóng dật, mở ra, cho những nụ cười thấp thoáng hiện cạnh vài tiếc nuối, “phải chi”!

Hay “hình như”:

Khôn dại thì vẫn rõ là tình yêu đã nhập vào hồn thơ để nhà thơ đã yêu là yêu hết lòng, yêu thiết tha, dẻo bền theo thể cách của ông! Nhiều khi chỉ là câm nín:

Hay chỉ là mộng thôi:

Đúng vậy, khi đối tượng không thực có đó, ở đây, không thể đến gần, thi nhân băng bó những vết thương lòng bằng những con chữ khéo chọn vào thơ.

Mấy ai trách móc người tình được như Xuyên Trà!

Tình khiến tình thơ đã là lẽ sống như đã là phần đời không thể tách biệt, nghiệp của cõi nhân sinh:

Cái chết, ngay cả của tình, dù vậy, vẫn là trong số những bí ẩn:

Tình yêu không đơn thuần chỉ là hảo hợp, an bình tự tại dễ có, vì nếu thiếu “nội dung” và tia chớp mớm tình, đưa đẩy đến với nhau, rồi trở thành ngọn lửa nóng bỏng khiến tình thành đam mê, khoái lạc, thì tình đã không là đặc sắc, không là cái con người mãi tìm: 

Ngọn lửa tình quả thực, là tố chất gì đó Rất Cần Thiết, Những Điều Không Cần Thiết, như tựa một thố lộ khác:

Tình bạn trong tình cảnh nhà thơ hình như mạnh mẽ, không thể thiếu. Khi nhà thơ hẹn hò với bạn, cũng là tự biết cái khả thể ít phần trăm. Với bạn đang cõi sống:

Cũng như với bạn đã ra đi:

Quê Nhà là nỗi niềm canh cánh khác, những lúc chạnh lòng, những dở dang ngoài ý muốn:

Quê nhà là nỗi nhớ về những nơi chốn, về không gian của một thời tuổi học trò, rồi ra đời, nhưng khi có dịp trở về, tác giả đã phải đối đầu với sự hụt hẫng quá lớn:

Thật vậy, quê hương đối với người xa xứ, đến một lúc nào đó sẽ khác hơn là những niềm vui, hy vọng:

Xuyên Trà tỏ ra đã thoát được những trói buộc của những điệp khúc kiểu “quê-hương là nơi đẹp nhất” hay “quê-hương là chốn để về”, v.v.

Thơ Xuyên Trà trước sau vẫn mang những khắc khoải, thắc mắc siêu linh và có những lúc nhà thơ bộc lộ ước muốn vượt cái hữu hạn của thời gian:  

Vô tận, siêu hình,... nên tâm nguyện ở đây mang tính dứt khoát, Để Cội Đời Sau, Hoa Vẫn Tươi:

Và nhà thơ tâm niệm:

*

Thơ Xuyên Trà dù sử dụng thể loại nào thì cũng để nói lên thái độ sống, thân phận, đối đầu thuận theo cái thực hữu hiện sinh của hôm nay. Với ông, thi ca đã đồng nghĩa với tình và ngọn lửa tình làm sống kiếp nhân sinh nòi tình:

Người thưởng thức thơ Xuyên Trà tin chắc rằng ngọn lửa tình sẽ nuôi hồn thơ và ông sẽ còn đưa thi ca đi xa và đi xa mãi, như ông đã cho biết trong bài Bài Thơ Nào Sẽ Là Bài Thơ Cuối?:

Toronto, 20-1-2019

Nguyễn Vy Khanh