Trong sự lo âu và căng thẳng tinh thần kéo dài do đại dịch Covid mang đến, cộng theo các tai ương như cháy rừng và cháy nhà ở các tiểu bang miền Tây nước Mỹ, các cuộc biểu tình bạo động xảy ra khắp nơi và tình trạng bất ổn chính trị lúc cuộc bầu cử Tổng Thống Mỹ cận kề, có một triệu chứng mà thoạt đầu chúng ta không thấy liên hệ đến những chuyện thời sự này.
Fig 1: Một trong những cơ chính phụ trách nhai: cơ cắn (masseter muscle; màu đỏ). Bình thường các cơ nhai chỉ làm việc chừng 20 phút/ngày lúc nhai và nuốt. Lúc ngủ, các cơ này đáng lẽ không làm việc, hàm để mở. Trong bệnh nghiến răng, các cơ co rất nhanh liên hồi, có thể mỗi lần 1/10 giây nhưng có thể lâu hơn chừng vài giây. (Image source: Wikipedia)
Một bản tin đăng trong báo Washington Post kể rằng trong mấy tháng nay một nha sĩ trong vùng chữa bệnh nghiến răng cho một số bệnh nhân lớn hơn cả số bệnh với triệu chứng này mà bà ta đã gặp từ trước tới nay. Chúng ta có thể nghi rằng stress, lo âu, trầm cảm làm cho các cơ nhai co thắt trong giấc ngủ, cũng tương tự như chúng làm cho chúng ta tay chân ướt mồ hôi, tim đập nhanh. Tuy nhiên các khảo cứu chưa xác nhận điều này. Khả năng khác là người nghiến răng trong khi ngủ, giấc ngủ họ rối loạn, bị đứt đoạn và điều này góp phần tạo nên những biểu hiện căng thẳng tinh thần, stress về tâm lý và trạng thái lo âu hay trầm cảm. Chúng ta thử tìm hiểu về vấn đề này, để ý thức hơn về liên hệ giữa stress và sức khỏe răng cũng như những biện pháp phòng ngừa, vì dù sao răng bị mòn, nứt hay vỡ ra cũng là những hiện tượng phiền toái, đau đớn và tốn kém lúc chữa trị.
Bruxism (teeth grinding): là bịnh nhai hay nghiến răng (clenching) ban đêm lúc ngủ (sleep bruxism) hay ban ngày (daytime bruxism). Phụ nữ bị chứng bruxism ban ngày nhiều hơn. Nha sĩ khám thấy mặt trên của men răng bị mòn, hoặc có những vết nứt và gãy ở chân răng. Người bịnh nặng có thể bị nhức đầu, đau tai (mặc dù tai bình thường), đau các bắp cơ hàm, một phần vì các bắp thịt phụ trách các cử động xương hàm dưới phải làm việc quá nhiều, một phần có thể do khớp hàm-thái dương (TMJ) bị tổn thương.
Fig 2: Mặt trên của men răng bị mòn, hoặc có những vết nứt và gãy ở chân răng (Source BMJ)
Fig 3: Răng mòn và nứt do nghiến răng. Nhìn từ phía trên của răng trước (răng cửa) cho thấy răng bị mòn nghiêm trọng làm lộ lớp ngà răng/dentin (đáng lẽ ra được bao phủ bởi men răng/enamel). Buồng tủy/pulp chamber có thể nhìn thấy qua lớp ngà răng bên trên. Ngà răng cấp ba (tertiary dentin-ngà răng thành hình lúc răng bị hư) sẽ được tủy răng tạo nên để đáp ứng với sự mất ngà răng bình thường. Nhiều đường nứt gãy có thể nhìn thấy được. (Source: Wikipedia)
Nghiến răng lúc ngủ được xem như là một rối loạn cử động liên hệ tới giấc ngủ (sleep related movement disorder. Bruxism thường đi kèm với những rối loạn khác của giấc ngủ như ngáy (snoring) và ngưng thở lúc ngủ (sleep apnea). Các rối loạn cử động của giấc ngủ khác: hội chứng chân không yên lúc ngủ, chân co rút lúc ngủ, rối loạn gây cử động nhịp nhàng trong lúc ngủ, rung bàn chân lúc ngủ (Restless legs syndrome, Periodic limb movement disorder, Sleep-related leg cramps, Sleep-related rhythmic movement disorder, Hypnagogic foot tremor).
Fig 4: Vỏ bọc răng “Occlusal splints” (Source: Wikipedia)
Nói chung, trên thực tế, bịnh bruxism nhẹ chỉ cần đi khám răng đều đặn để bảo vệ sức khỏe răng miệng. Nha sĩ có thể chế tạo cho bịnh nhân một loại vỏ bọc răng gọi là "night dental guard" để bịnh nhân mang ban đêm (occlusal splint, dental protector for nighttime teeth grinding). Trên thị trường cũng có bán những nightguard có 2 lớp; một lớp "gối" mềm ở trên để làm dịu sức nghiến ở trên, lớp cứng lót ở dưới để không bị răng cứng đâm thủng. Giá chừng 20 đô la.
Chúng ta chưa hiểu rõ về nguyên nhân và cơ chế tại sao gây ra bịnh bruxism. Ngoài những nguyên nhân từ mất cân bằng hàm và răng (malocclusion), có thể có những yếu tố khác như stress, lo âu, tràn dịch bao tử thực quản (dịch acid từ dạ dày chạy ngược lên thực quản và miệng, gastroesophageal reflux)), bịnh hệ thần kinh như Parkinson. Nói một cách khác, nghiến răng như là hiệu ứng của những rối loạn nào khác là một vấn đề khó giải quyết, nếu nặng và muốn biết tường tận cần nhiều bác sĩ khảo cứu và góp ý.
Bác sĩ có thể tìm hiểu thêm bịnh nhân có những rối loạn về giấc ngủ khác ngoài chứng nghiến răng hay không hay không, tuy rằng chúng ta không biết các chứng này, đều là xảy ra trong giấc ngủ, có liên quan với nhau hay không. Ví dụ hội chứng chân cẳng không yên lúc ngủ (restless legs syndrome), thường xảy ra ở phụ nữ, gây khó chịu đau nhức hai cẳng chân lúc ngủ và bịnh nhân phải nhúc nhích, cử động thường xuyên hai chân, làm họ mất ngủ; có thể đi đôi với mức dự trữ chất sắt trong cơ thể bị thấp, có kèm theo hay không bịnh thiếu máu, bịnh tiểu đường, bịnh thận, bịnh viêm thần kinh ngoại biên, hay liên quan đến việc dùng thuốc (như thuốc chống dị ứng, thuốc chống trầm cảm, chống co giật), hay dùng cà phê, trà có nhiều caffeine, uống rượu, có bầu, vv. Có thể chú trọng vào các điểm này cũng có thể có ích làm cho giấc ngủ bình thường hơn.
Đồng thời những biện pháp tổng quát như thư giãn (thiền, yoga, đọc kinh; tắm nước nóng, tắm nước lạnh, massage), vận động thể thao thể dục vừa phải, giữ phòng ngủ yên tĩnh, không sáng quá, ngủ theo giờ giấc đều đặn, đủ giờ ngủ; tránh biến phòng ngủ thành nơi làm việc với iphone, laptop vv...
Bác sĩ Hồ Văn Hiền
Ngày 15 tháng 9 năm 2020
