Bạn là cư dân Arizona? Cây chà là rất quen thuộc nhìn thấy hàng ngày nhưng có bao giờ bạn tìm hiểu sâu hơn về Palm Tree? Nhân dịp có người bạn ở Phoenix di chuyển về Dubai, Ms. Haidee Lisa Zmerzilikar, và một bạn mới quen D.H. quê Hà Nội cũng đang cư trú ở UAE có lần nhắc nhở về cây chà là sa mạc Arizona nên xem đó là sự gợi ý về bài viết “Cây Chà Là – Palm Tree”. Xin tặng hai bạn, cùng quý độc giả thân mến).
Cây Chà Là, thuộc họ cau có tên khoa học Arecaceae, giống loại Phoenix Dactylifera. Cây chà là thân cao trung bình 15-25m. Có nhiều chủng loài do phát triển qua hàng ngàn năm tại Trung Đông, Châu Phi, Châu Mỹ, Nam Á và Đông Nam Á.
Palm Tree có nguồn gốc từ vùng Lưỡng Hà được trồng nhiều và chạy dài đến Ai Cập. Theo các cuộc khảo cổ cho thấy cây chà là được trồng có lịch sử lâu đời khoảng 4 ngàn năm trước công nguyên. Trái chà là là thức ăn chính tại vùng Trung Đông trong hàng ngàn năm của dân bản địa từ thời cổ đại, giá trị dinh dưỡng cao, nó dễ bảo quản tiện lợi khi mang theo nhiều ngày đi trên sa mạc. Từ xa xưa người Ai Cập biết phương pháp làm mứt chà là khử được vị hơi chát, họ ủ trong cái túi bằng da lạc đà. Chế biến trái chà là thành si-rô, làm giấm và cất rượu. Ngoài ra, thân cây, lá, cùi, hạt chà là đều được tận dụng trong đời sống cho con người nơi vùng đất khắc nghiệt này.
Cây Chà Là, thuộc họ cau có tên khoa học Arecaceae, giống loại Phoenix Dactylifera. Cây chà là thân cao trung bình 15-25m. Có nhiều chủng loài do phát triển qua hàng ngàn năm tại Trung Đông, Châu Phi, Châu Mỹ, Nam Á và Đông Nam Á.
Palm Tree có nguồn gốc từ vùng Lưỡng Hà được trồng nhiều và chạy dài đến Ai Cập. Theo các cuộc khảo cổ cho thấy cây chà là được trồng có lịch sử lâu đời khoảng 4 ngàn năm trước công nguyên. Trái chà là là thức ăn chính tại vùng Trung Đông trong hàng ngàn năm của dân bản địa từ thời cổ đại, giá trị dinh dưỡng cao, nó dễ bảo quản tiện lợi khi mang theo nhiều ngày đi trên sa mạc. Từ xa xưa người Ai Cập biết phương pháp làm mứt chà là khử được vị hơi chát, họ ủ trong cái túi bằng da lạc đà. Chế biến trái chà là thành si-rô, làm giấm và cất rượu. Ngoài ra, thân cây, lá, cùi, hạt chà là đều được tận dụng trong đời sống cho con người nơi vùng đất khắc nghiệt này.
Cây chà là Arizona (Arizona Palm tree) được người Tây Ban Nha (Spain) du nhập vào Bắc Mỹ do dòng truyền giáo Mission San Ignacio đem từ Trung Đông, đầu tiên được trồng chung quanh thị trấn ốc đảo San Ignacio thuộc bang Baja California Sur, Mễ Tây Cơ (Mexico) năm 1765, sau đó lan truyền đến các vùng phía nam Arizona và California (USA), khi đó Arizona còn thuộc chủ quyền Mexico. Ngày nay cây chà là thấy có trồng ở Mỹ tại các tiểu bang Arizona, California, Texas, Oklahoma, Mississipi, Louisiana, Florida, Alabama, North Carolina, South Carolina, Georgia và Virginia, chủ yếu là trồng làm cây cảnh.
Arizona Palm Tree lá có sống và nhiều cọng tỏa ra hai bên như lông chim, dài khoảng 2-3 m. Còn một loài khác lá xòe ra như cái quạt nên có tên Mexican Fan Palm Tree. Có giống cây chà là thân mập, lùn, trên đầu có chòm lá giống như trái khóm (thơm) nên có tên Pineapple Palm rất được ưa thích trồng làm cây cảnh.
Tiếp theo bước chân người Tây phương đi tìm thuộc địa, năm 1870, người Anh (Britain) đưa giống cây chà là đến trồng ở Nigeria và Tây Phi (khoảng giữa Angola và Gambia). Tại các sa mạc ở Trung Đông hay Phi châu có những lùm chà là chung quanh vùng trũng có nước tạo thành ốc đảo (Oasis), do chim mang hạt đi khắp nơi nên trong sa mạc đôi khi chúng ta thấy có những bụi cây chà là mọc hoang dã.
Những năm đầu thập niên 1900, người Anh (Britain) cũng đem cây cọ dầu Phi châu (Africa Oil Palm), một giống cây chà là Elaeis Guineensis cho nhiều dầu gây giống ở đảo Sumatra (Indonesia) và tại đảo Bornéo (Malaysia), đến ngày nay cả 2 nước chiếm vị trí trồng cây cọ dầu đứng hàng nhất nhì thế giới.
Thông thường người ta phân chia cây chà là làm 3 nhóm: Loại trồng lấy trái, trồng làm cây cảnh hay lấy bóng mát và loài chà là rừng.
1- Cây chà là trồng lấy trái
Có tên khoa học Phoenix Dactylifera, loại này cho trái to, ngọt, cơm dày có màu vàng hay nâu đỏ tùy theo giống. Không chỉ trồng trong công nghiệp mà cũng có thể trồng làm kiểng.
Có 4 giống trồng lấy trái được ưa chuộng là:
– Kurma Kli Hybrid Tropis Thailand, xuất xứ từ Thái Lan được lai giống từ Deglet Noor và Barhee, trái tươi chín màu vàng, ngọt, giòn, dễ trồng ở các nước nhiệt đới.
Có 4 giống trồng lấy trái được ưa chuộng là:
– Kurma Kli Hybrid Tropis Thailand, xuất xứ từ Thái Lan được lai giống từ Deglet Noor và Barhee, trái tươi chín màu vàng, ngọt, giòn, dễ trồng ở các nước nhiệt đới.
– Deglet Noor, trái màu vàng thường được phơi khô ăn ngọt, dẻo.
Tại thành phố Dubai, Cộng Hòa Á Rập Thống Nhất (United Arab Emirates – UAE), một đất nước nổi tiếng có nhiều cái đứng đầu thế giới: Tháp Burj Khalifa cao nhất thế giới, lợi tức bình quân đầu người cao nhất thế giới, sử dụng tất cả các công nghệ tiên tiến nhất thế giới, … một điểm độc đáo nữa cũng nhất thế giới là thành phố đảo nhân tạo trên biển khổng lồ với hình cây Palm, một loại cây biểu tượng của vùng sa mạc – The Palm Jumeirah island.
Phoenix là một trong 10 thành phố lớn nhất của Hoa Kỳ, để tạo ấn tượng cho du khách đến Arizona, nhiều hình ảnh cây Palm được trang trí bên đường.
Mới đây lại có thêm cây Palm bằng kim loại to lớn như cây Palm thật rải rác trong thành phố Phoenix. Ô! Nhưng mà nhìn kỹ không phải, nó là một cây cột với những mảng anten dùng trong hệ thống viễn thông, người ta trang trí thêm cành lá xa xa trông giống như Arizona Palm Tree.
Cây chà là trồng khắp các nơi tại Phoenix
Arizona nóng nhất nước Mỹ, tuy thời tiết sa mạc hơi khắc nghiệt nhưng không khí khô nên cũng cảm thấy tương đối dễ chịu. Cây Arizona Palm xa xa trông giống như cây dừa, cây hoa giấy, cây hoa điệp có trồng nhiều làm kiểng cho khu nhà ở, công viên, đường phố, … nên bà con ta đến Arizona thấy thành phố có dáng vẻ gần gũi với quê nhà. Có lần nhà thơ & văn Nguyễn Phan Ngọc An từ San José (California) đến thăm Phoenix, cô cảm tác:
“Mai tôi về luyến lưu miền nắng ấm,
Ấm như tình mặc khách với tao nhân.
Xin một lần ghi sâu vào tâm khảm,
Đậm tình người làm tim mãi bâng khuâng”.
NPNA
Phoenix Arizona như thế đấy với hình dáng cây chà là khắp nơi, hình ảnh đó đã làm luyến lưu người lữ khách khi có lần ghé thăm vùng “Nắng Đẹp Ấm Tình Người!”.
Lê Hữu Uy Phoenix, Arizona – September 26-2019 (Tài liệu tham khảo Wikipedia và tổng hợp)
Phoenix là một trong 10 thành phố lớn nhất của Hoa Kỳ, để tạo ấn tượng cho du khách đến Arizona, nhiều hình ảnh cây Palm được trang trí bên đường.
Mới đây lại có thêm cây Palm bằng kim loại to lớn như cây Palm thật rải rác trong thành phố Phoenix. Ô! Nhưng mà nhìn kỹ không phải, nó là một cây cột với những mảng anten dùng trong hệ thống viễn thông, người ta trang trí thêm cành lá xa xa trông giống như Arizona Palm Tree.
Cây chà là trồng khắp các nơi tại Phoenix
Arizona nóng nhất nước Mỹ, tuy thời tiết sa mạc hơi khắc nghiệt nhưng không khí khô nên cũng cảm thấy tương đối dễ chịu. Cây Arizona Palm xa xa trông giống như cây dừa, cây hoa giấy, cây hoa điệp có trồng nhiều làm kiểng cho khu nhà ở, công viên, đường phố, … nên bà con ta đến Arizona thấy thành phố có dáng vẻ gần gũi với quê nhà. Có lần nhà thơ & văn Nguyễn Phan Ngọc An từ San José (California) đến thăm Phoenix, cô cảm tác:
“Mai tôi về luyến lưu miền nắng ấm,
Ấm như tình mặc khách với tao nhân.
Xin một lần ghi sâu vào tâm khảm,
Đậm tình người làm tim mãi bâng khuâng”.
NPNA
Phoenix Arizona như thế đấy với hình dáng cây chà là khắp nơi, hình ảnh đó đã làm luyến lưu người lữ khách khi có lần ghé thăm vùng “Nắng Đẹp Ấm Tình Người!”.
Lê Hữu Uy Phoenix, Arizona – September 26-2019 (Tài liệu tham khảo Wikipedia và tổng hợp)
