“Xuân Này Con Không Về,” ngoài giá trị của một bản nhạc tình mùa chinh chiến còn là một bản “nhạc lính” chân thành và thiết tha, nói lên tâm tình thương nhớ mẹ hiền và em thơ của những người lính xa nhà tại miền Nam tự do thời Chiến Tranh Việt Nam.
Nhạc phẩm “Xuân Này Con Không Về” của Trịnh Lâm Ngân. (Hình: Tài liệu)
Nếu nhạc phẩm “100 phần 100” của Ngọc Sơn và Tuấn Hải tìm ra cái vui trong nỗi buồn bị cấm trại của các anh chiến sĩ Cộng Hòa bao nhiêu thì nhạc phẩm “Xuân Này Con Không Về” của Trịnh Lâm Ngân lại khiến cho mọi người cảm thấy bùi ngùi, thương cảm cho đời lính gian lao của những người con, người chồng và người cha trong các gia đình tại miền Nam Việt Nam thời chinh chiến bấy nhiêu.
“Con biết bây giờ mẹ chờ tin con/ Khi thấy mai, đào nở vàng bên nương/ Năm trước con hẹn đầu Xuân sẽ về/ Nay én bay đầy trước ngõ, mà tin con vẫn xa ngàn xa.”
Từ nơi chiến trường gai lửa, con rất biết hiện giờ mẹ đang ngóng chờ tin con, coi thử năm nay con có được phép về ăn Tết với gia đình hay không, bởi vì hoa mai đang nở rộ báo hiệu mùa Xuân sang và chim én cũng đang bay đầy trước ngõ rồi mà sao con vẫn biền biệt tăm hơi, không thấy nhắn nhủ gì về cho mẹ biết?
“Ôi nhớ Xuân nào thuở trời yên vui/Nghe pháo Giao Thừa rộn ràng nơi nơi/ Bên mái tranh nghèo ngồi quanh bếp hồng/ trông bánh chưng chờ trời sáng/ Ðỏ hây hây những đôi má đào.”
Mẹ vẫn còn nhớ như in về những ngày Tết thuở đất nước còn chưa gặp nạn đao binh khi tiếng pháo Giao Thừa nổ ran từ đầu xóm đến cuối thôn. Và nhà mình vào đêm Giao Thừa thì từ lớn đến bé đều canh thức bên nồi bánh chưng để chờ trời sáng bước sang năm mới, nhất là nhìn những đôi má đỏ hây hây của đám trẻ thơ đang ráng thức cùng người lớn để mong đợi giây phút tuyệt vời của một năm mới tràn đầy hy vọng cho tương lai.
“Nếu con không về chắc mẹ buồn lắm/ Mái tranh nghèo không người sửa sang/ Khu vườn thiếu hoa vàng mừng xuân/ Ðàn trẻ thơ ngây chờ mong anh trai/ sẽ đem về cho tà áo mới/ ba ngày xuân đi khoe xóm giềng.”
Con vẫn biết nếu Tết năm nay mà con lại không về thăm nhà nữa thì mẹ sẽ buốn lắm, vì nhà mình đang cần bàn tay sửa sang của đứa con trai đang là lính xa nhà, từ mái tranh nghèo che nắng, che mưa cho tới khu vườn thưa thớt cây lá mà một mình mẹ chăm nom không xuể. Và buồn nhất là nếu con không về thì năm nay mấy đứa em nhỏ của con đâu có áo quần mới nào để mặc vào mà đi khoe với hàng xóm trong ba ngày Xuân nhật!
“Con biết không về mẹ chờ em trông/ Nhưng nếu con về bạn bè thương mong/ Bao lứa trai cùng chào xuân chiến trường/ không lẽ riêng mình êm ấm?/ Mẹ ơi, con Xuân này vắng nhà.”
Mẹ ơi, đã biết rằng nếu con không về thì mẹ và các em ngóng trông, nhưng ngó chung quanh con thì ai cũng vậy mẹ ơi: Tất cả đều ở lại chiến trường, ghìm súng giữ yên quê nhà cho bao người dân được hưởng một cái Tết thanh bình. Trong hoàn cảnh hiện tại, nay nếu một mình con được về thăm nhà thì không lẽ chỉ có riêng mình con được êm ấm, còn những người bạn chiến hữu từng vào sinh, ra tử với con thì sao đây, hả mẹ? Thôi nhé, con xin mẹ đừng buồn vì năm nay con vẫn chưa được về nhà ăn Tết cùng với mẹ và các em.
“Mẹ thương con xin đợi ngày mai…”
Và mẹ có thương con thì xin hãy ráng đợi ngày mai, biết đâu lúc đó hòa bình trở lại trên quê hương ta, và mẹ con mình sẽ cùng nhau đoàn tụ trong một mùa Xuân tươi đẹp hơn, một mùa Xuân thanh bình, phải không mẹ yêu?
***
Nhạc phẩm “Xuân Này Con Không Về,” tuy là một bản “nhạc lính” có lời nhạc tuyệt diệu và âm điệu thiết tha của một bản tình ca thời chiến, còn là một nhạc phẩm tiêu biểu nói lên những khổ ái cùng những hy sinh to lớn của các anh chiến sĩ Cộng Hòa trong cuộc chiến đấu cam go để bảo vệ miền Nam tự do trước cuộc chiến tranh xâm lược do Cộng Sản Bắc Việt gây ra, gieo bao đau thương bao điêu tàn trên đất Mẹ mến yêu.
Trong khi phần đông dân chúng miền Nam Việt Nam tại các thành thị và vùng quê, nhờ được các anh chiến sĩ Cộng Hòa xả thân bảo vệ an ninh, đang yên bình tận hưởng những ngày Tết thiêng liêng của dân tộc thì tuyệt đại đa số các quân nhân thuộc Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa đều phải ở lại nơi tuyến đầu hay đồn trại để ngăn chặn mọi mưu toan phát hoại cái Tết truyền thống của dân tộc. Bản “Xuân Này Con Không Về” phản ảnh một thực tế về sự hy sinh vô bờ bến của người chiến sĩ Quốc Gia trong sứ mạng “bảo quốc, an dân” mà đất nước đã giao phó vào tay họ.
Dù rất biết rằng nếu mình không về thăm nhà Tết này thì gia đình buồn lắm, nhất là mẹ già, nhưng người chiến sĩ Cộng Hòa dạt dào tình cảm cũng chẳng có thể làm gì hơn được.
Mẹ trông con trai về không chỉ để vui Xuân với gia đình mà còn để cậy nhờ con làm công kia, việc nọ, sửa sang chỗ này, chỗ kia trong ngôi nhà cứ hư hao dần theo năm tháng, như “mái tranh nghèo không người sửa sang” và “khu vườn thiếu hoa vàng mừng Xuân.” Và nhất là đàn em thơ sẽ mừng hụt khi nếu anh trai không về thì làm gì có ai sắm cho chúng áo quân mới để “ba ngày Xuân đi khoe xóm giềng?”
Vì chiến cuộc đang lan tràn, biết bao quân nhân miền Nam Việt Nam đã không được phép về thăm nhà để ăn Tết cùng gia đình, chứ đâu phải chỉ một mình ai đó thôi: “Bao lứa trai cùng chào xuân chiến trường/ không lẽ riêng mình êm ấm?” Vì thế, đứa con trai xa nhà chỉ còn biết nhắn nhủ người mẹ già đang mỏi mòn trông đợi con về trong ngày đoàn tụ truyền thống của một năm dài: “Mẹ ơi, con xuân này vắng nhà.” Và rồi “Mẹ thương con xin đợi ngày mai”… nghe thật não lòng!
Bút danh Trịnh Lâm Ngân là tên chung của hai nhạc sĩ Nhật Ngân và Trần Trịnh cùng với một người bạn chỉ biết chơi đờn tên là Lâm.
Nhạc sĩ Nhật Ngân tên thật là Trần Nhật Ngân quê quán ở huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa, nhưng trong hầu hết cuộc đời, ông sống tại Huế, Đà Nẵng, Sài Gòn và Hoa Kỳ.
Nhật Ngân gia nhập Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa và phục vụ trong Nha Chiến Tranh Tâm Lý thuộc Bộ Quốc Phòng. Ông lập gia đình năm 1969 và có ba người con.
Nhật Ngân xuất hiện trong làng nhạc miền Nam Việt Nam vào thập niên 1960 với bản nhạc đầu tay “Tôi Đưa Em Sang Sông” viết chung với Y Vũ. Ông cũng thành công với những bản “nhạc lính” với các ca khúc như “Mùa Xuân Của Mẹ,” “Xuân Này Con Không Về,” “Qua Cơn Mê” (dưới bút danh Trịnh Lâm Ngân)…
Sau 30 Tháng Tư, 1975, nhạc sĩ Nhật Ngân bị chính quyền mới cấm hoạt động, nhưng ca khúc “Anh Giải Phóng Tôi Hay Tôi Giải Phóng Anh?” vẫn được phổ biến ở hải ngoại.
Năm 1982, Nhật Ngân vượt biển sang Thái Lan, rồi được cho định cư tại Hoa Kỳ năm 1984. Nhật Ngân từng được chẩn đoán mắc bệnh ung thư dạ dày nhưng sau đó được tạm thời chữa khỏi. Bài hát đầu tiên mà Nhật Ngân sáng tác tại hải ngoại mang tên “Hương,” dựa trên ý thơ của Nguyễn Long.
Kể từ năm 1993, Nhật Ngân hỗ trợ Trung Tâm Thúy Nga trong việc viết nhạc cảnh và ca khúc cho các chương trình của trung tâm này. Trung Tâm Thúy Nga đã thực hiện “Paris By Night 66 – Người Tình và Quê Hương,” vinh danh ông cùng hai nhạc sĩ Trần Trịnh và Ngô Thụy Miên.
Nhạc sĩ Nhật Ngân mất ngày 21 Tháng Giêng, 2012, tại California, thọ 70 tuổi.
Các sáng tác của Nhật Ngân khá nhiều, với gần cả trăm bài được nhiều người ái mộ cả thời trước 1975 và hiện nay.
Trước và sau năm 1975, trong số các nhạc phẩm nổi tiếng dưới bút danh Nhật Ngân có thể kể đến “Anh Giải Phóng Tôi Hay Tôi Giải Phóng Anh,” “Cảm Ơn” (ký Ngân Khánh), “Cho Người Vào Cuộc Chiến” (với Phan Trần), “Đêm Nay Ai Đưa Em Về,” “Một Mai Giã Từ Vũ Khí” (ký Ngân Khánh), “Ngày Đá Đơm Bông” (với Loan Thảo), “Tôi Đưa Em Sang Sông” (với Y Vũ), “Vẫn Nhớ Về Đà Nẵng” …
Các nhạc phẩm nổi tiếng và được nhiều người ái mộ dưới bút danh Trịnh Lâm Ngân bao gồm: “Chiều Qua Phà Hậu Giang,” “Gặp Nhau Trên Phố,” “Lính Xa Nhà,” “Mùa Xuân Của Mẹ,” “Qua Cơn Mê,” “Xuân Này Con Không Về,” “Yêu Một Mình”…
Ngoài ra, Nhật Ngân còn sáng tác khá nhiều bản nhạc ngoại quốc lời Việt, trong đó có bài “Bến Thượng Hải,” nhạc Hoa.
Nhạc sĩ Trần Trịnh, tên thật là Trần Văn Lượng, sinh ra tại Thái Lan nhưng lớn lên ở Hà Nội. Ông Theo gia đình vào Nam hồi năm 1946, lúc mới lên 9 tuổi, và theo học trường Trung Học La San Tabert ở Sài Gòn. Ông theo học đàn với thầy Rémi Trịnh Văn Phước nên chọn bút danh sáng tác nhạc là Trần Trịnh.
Năm 17 tuổi, Trần Trịnh sáng tác nhạc phẩm đầu tay “Cung Đàn Muôn Điệu,” được nhà xuất bản An Phú phát hành và được nhiều ca sĩ đương thời hát.
Năm 1958, sau khi giã từ quân ngũ, nhạc sĩ Trần Trịnh đi biểu diễn dương cầm tại các phòng trà và vũ trường ở Sài Gòn. Ông còn tham gia Ban Văn Nghệ Trung Tâm Huấn Luyện Quang Trung, nơi ông gặp gỡ và kết thân với nhạc sĩ Nhật Ngân. Sau đó, nhạc sĩ Trần Trịnh trở thành nhạc trưởng Ban Đại Hòa Tấu và Hợp Xướng Đống Đa trên đài Truyền Hình Việt Nam.
Sau cuôc gặp gỡ với thi sĩ Hà Huyền Chi, Trần Trịnh sáng tác nhạc phẩm “Lệ Đá,” với lời của Hà Huyền Chi. Bài hát được mọi người yêu thích ngay với số bản nhạc in và bán ra phá kỷ lục thời đó. Năm 1971, bản “Lệ Đá” được dùng làm nhạc nền cho bộ phim cùng tên của đạo diễn Võ Doãn Châu.
Năm 1995, nhờ gia đình bảo lãnh, Trần Trịnh cùng ngườ vợ sau – người vợ trước của ông là nữ danh ca Mai Lệ Huyền – và hai người con đặt chân đến Hoa Kỳ và cư ngụ tại Orange County ở miền Nam California. Tại đây, người nhạc sĩ đã có những hoạt động âm nhạc khá mạnh trong cộng đồng người Mỹ gốc Việt. Trung Tâm Thúy Nga đã thực hiện chương trình “Paris By Night 66 – Người Tình và Quê Hương,” vinh danh ông cùng hai nhạc sĩ Nhật Ngân và Ngô Thụy Miên.
Nhạc sĩ Trần Trịnh qua đời tại California năm 2012, hưởng thọ 75 tuổi.
Nhạc sĩ Nhật Ngân (phải) và nhạc sĩ Trần Trịnh. (Hình: Tài liệu)
Tuy nhạc sĩ Trần Trịnh sáng tác không dồi dào bằng người bạn đồng hành Nhật Ngân của ông, nhưng khá nhiều bản nhạc của ông được thính giả khắp nơi ái mộ, một phần cũng nhờ ở lời nhạc và ý nhạc của ông rất hay và thâm thúy, chẳng hạn như trong bản “Tiếng Hát Nửa Vời,” ra đời hồi năm 1973.
Ngoài các nhạc phẩm nổi tiếng viết chung với nhạc sĩ Nhật Ngân dưới bút danh Trịnh Lâm Ngân, trong số các nhạc phẩm được ưa chuộng của Trần Trịnh phải kể đến “Cung Đàn Muôn Điệu,” “Chiếc Lá Cuối Cùng,” “Hai Sắc Hoa Tigôn,” “Hoa Nắng,” “Lá Thư Kỷ Niệm” (với Thanh Vũ), “Lệ Đá” (lời Hà Huyền Chi), “Nhớ Về Một Mùa Xuân,” “Tiếng Hát Nửa Vời”…
Nhạc phẩm ‘Xuân Này Con Không Về” của Trịnh Lâm Ngân
Con biết bây giờ mẹ chờ tin con
Khi thấy mai, đào nở vàng bên nương
Năm trước con hẹn đầu Xuân sẽ về
Nay én bay đầy trước ngõ,
mà tin con vẫn xa ngàn xa.
Khi thấy mai, đào nở vàng bên nương
Năm trước con hẹn đầu Xuân sẽ về
Nay én bay đầy trước ngõ,
mà tin con vẫn xa ngàn xa.
Ôi nhớ Xuân nào thuở trời yên vui
Nghe pháo Giao Thừa rộn ràng nơi nơi
Bên mái tranh nghèo ngồi quanh bếp hồng,
trông bánh chưng chờ trời sáng
Ðỏ hây hây những đôi má đào.
Nghe pháo Giao Thừa rộn ràng nơi nơi
Bên mái tranh nghèo ngồi quanh bếp hồng,
trông bánh chưng chờ trời sáng
Ðỏ hây hây những đôi má đào.
Đ.K.:
Nếu con không về chắc mẹ buồn lắm
Mái tranh nghèo không người sửa sang
Khu vườn thiếu hoa vàng mừng Xuân
Ðàn trẻ thơ ngây chờ mong anh trai
sẽ đem về cho tà áo mới,
ba ngày Xuân đi khoe xóm giềng.
Nếu con không về chắc mẹ buồn lắm
Mái tranh nghèo không người sửa sang
Khu vườn thiếu hoa vàng mừng Xuân
Ðàn trẻ thơ ngây chờ mong anh trai
sẽ đem về cho tà áo mới,
ba ngày Xuân đi khoe xóm giềng.
Con biết không về mẹ chờ em trông
Nhưng nếu con về bạn bè thương mong
Bao lứa trai cùng chào Xuân chiến trường,
không lẽ riêng mình êm ấm?
Mẹ ơi, con Xuân này vắng nhà.
Nhưng nếu con về bạn bè thương mong
Bao lứa trai cùng chào Xuân chiến trường,
không lẽ riêng mình êm ấm?
Mẹ ơi, con Xuân này vắng nhà.
Mẹ thương con xin đợi ngày mai.
Vann Phan/Người Việt
