Tiếng Việt ta... hay thật....!
Mũm Mĩm béo, Mủm Mỉm cười
Củ quả dành để biếu người Cũ xưa
Kiễng chân, chậu Kiểng đu đưa
Kẻo hết, Kẽo kẹt đêm mưa võng buồn
Hổ thẹn chưa Hỗ trợ lương
Gã kia Gả bán người thương vì tiền
Hảo tâm lo chuyện Hão huyền
Đi buôn Lỗ vốn, nước màu Lổ loang
Phủ phê chừ mới Phũ phàng
Nửa đường Gãy gánh, Gảy đàn tìm vui
Gãi đầu tính ngược, tính xuôi
Còn lưng Nửa vốn Nữa thời tính sao
Giãi bày Giải nghĩa dễ đâu
Chưa kịp ẩu Đả qua cầu Đã xong
Run Rẩy phát Rẫy dọn nương
Gỡ rối điềm Gở rộng đường nhân sinh
Chú Rể bứt Rễ cây quỳnh
Ra sức Bửa củi cho mình Bữa ăn
Bẩm thưa, bụ Bẫm con người
Nói năng tao Nhã, chim kia Nhả mồi
Mã ngoài mồ Mả xinh tươi
Nhường cơm Sẻ áo cho người Sẽ vui
Linh Cữu vĩnh Cửu ai ơi
Cữ kiêng Cử động bệnh thời sẽ qua
Tẻ nhạt, gạo Tẻ của ta
Gần mà giữ Kẽ thà ra Kẻ thù
Khẻ mỏ, nói Khẽ như ru
Cỗ bàn, Cổ kính công phu phụng thờ
Bỗng dưng trầm Bổng bất ngờ
Bĩu môi dè Bỉu ai chờ đợi ai
Bắt Bẻ, Bẽ mặt tía tai
Lẻ loi lý Lẽ gạt ngoài chẳng nghe
Ngoài vườn Chỏng gọng Chõng tre
Cải thiện, Cãi lại khó mà hoà nhau
Chĩnh (hũ) tương nghiêng, Chỉnh sửa mau
Củng cố lời nói cho nhau Cũng đành
Cởi trói Cỡi (cưỡi) ngựa phi nhanh
Xem ai cứng Cỏi được dành Cõi tiên
Bảo ban, Bão tố khắp miền
Hảnh nắng, Hãnh diện tuỳ duyên tuỳ thời
Hồ đầy Xả nước cho vơi
Giữ gìn Xã tắc kẻo thời suy vong.
Chèo Bẻo, bạc Bẽo dài dòng
Quê hương rất Đỗi Đổi thay phố phường.
Nghĩ mình ngơi Nghỉ dưỡng thương
Tĩnh tâm Tỉnh ngộ tìm đường ẩn cư.
Tiểu đội còn bận Tiễu trừ
Ngỡ rằng bảnh Tẻn thành dư Tẽn tò
Sải tay chú Sãi thập thò
Nhân sự thừa Thãi bị toà Thải ra
Đứng Sững, Sửng sốt sợ ma
Trẻ thơ nói Sõi nhặt Sỏi đá trôi
Trả nợ bằng một Trã xôi
Nãy giờ còn đợi hạt thôi Nảy mầm
Ẩn Sĩ, Sỉ nhục giận căm
Giả dại Giã gạo thăng trầm cho qua.
Quẫn trí nghĩ Quẩn sa đà
Chấp nhận xúi Quẩy hơn là Quẫy đuôi.
Đâm Thủng, Thũng xuống thấp rồi
Đòn Bẩy được dịp lên đồi Bẫy chim.
Đội Ngũ giấc Ngủ lim dim
Ân Sủng ướt Sũng nằm im chờ thời.
Tủm tỉm, đánh Tũm không lời
Vĩ cầm, Vĩ tuyến... Vỉ ruồi giúp ta.
Rác Rưởi gấp Rưỡi hôm qua
Đẩy xe, Đẫy giấc người ta chối từ.
Đảng phái, Đãng trí ưu tư
Dở hơi, Dở thói tật hư Dỡ nhà.
Lẩn quẩn, Lẫn lộn tuổi già
Đỉnh chung, Đĩnh đạc cũng là Đỉnh cao.
Để dành, hiếu Đễ về sau
Cô bé tròn trịa thật là Dễ thương.
Dỏng tai, Dõng dạc khiêm nhường
Rảnh rỗi san lấp Rãnh mương trước nhà.
Qua Ngõ, Ngỏ lời hát ca
Quảng cáo - thực tế cách ba Quãng đường.
Rủ rê quyến Rũ nhiễu nhương
Rổ sảo, Rỗ mặt vấn vương một thời.
Chửa đẻ, Chữa bệnh ai ơi
Trường hợp Hãn hữu xin thời bỏ qua.
Phá Cũi làm Củi bếp nhà
Xén bớt công Quỹ, Quỷ ma chẳng từ
Hạt Dẻ, đất Dẽ suy tư.
Sàng Sảy ít gạo đến giờ chưa xong
Rửa nhục thối Rữa mặc lòng.
Hen Suyễn, suy Suyển đợi mong bao ngày.
Cưỡng đoạt chim Cưởng trong tay
Xin đừng cà Rỡn... Rởn gai ốc rồi.
Sửa chữa, Sữa mẹ em ơi
Sẫm màu, Sẩm tối xin mời ghé thăm.
Mẩu bánh dành biếu Mẫu thân
Đắt Rẻ, ngả Rẽ bao lần em qua.
Sỗ sàng, Sổ toẹt chẳng tha
Giả thật, Giã gạo cho qua tháng ngày.
Gây Gổ, cây Gỗ chuyền tay
Cánh Hẩu chầu Hẫu ngồi chờ đổi ngôi.
Mưa rỉ Rả mệt Rã người
Rão gân cốt, Rảo bước thời đi nhanh.
Cây Sả, suồng Sã là anh
Tả thực, Tã lót để dành trẻ con.
Chàng Hảng ai mở Hãng buôn
Kỷ luật Kỹ xảo mình luôn ghi lòng.
Hủ tục, Hũ gạo ngày đông
Hỏi Ngã khó, chớ Ngã lòng Ngả nghiêng...!
(Trọng Nghĩa & Cha sưu tầm)
Tóm tắt vài luật chánh:
1) Bao giờ cũng có những trường hợp ngoại lệ hay bất quy tắc (irregular), nên không quả quyết các luật sau đúng 100%.Những trường hợp này chỉ có cách “học thuộc lòng” hay tra tự điển.
2) Luật lập láy: "Không Sắc Hỏi; Huyền Nặng Ngã"a)Tiếng nôm đôi: Dấu sắc, không dấu và dấu hỏi đi với dấu hỏi; huyền, nặng và ngã đi với dấu ngã:Hớn hở, bẽ bàng, vạm vỡ, v.v.b)Tiếng nôm đơn: luật này cũng như trên "Không Sắc Hỏi; Huyền Nặng Ngã", nhưng hữu ích và cần tinh tế nhận xét hơn để tìm chữ "biến dạng" hay tương tự của chữ nôm đơn. Thí dụ:chữ "ngăn cản", nếu nhớ chữ tương đương là "can" (0 dấu) thì biết cản phải dấu hỏi. Vài thí dụ khác: đối chọi và đối chõi, cội nguồn và cỗi nguồn, lén và lẻn, chưa và chửa, đỗ và đậu, xõa (tóc) và xòa, ngỡ và ngờ ...
3)Trạng từ (adverb) thường được viết dấu ngã: cũng, đã, sẽ, nữa.
4)Hầu hết các họ tên đều bỏ dấu ngã: Nguyễn, Vũ, Lã, Lữ, Ðỗ, Mã,... [nhưng họ "Chử" lại viết với dấu hỏi.]
5) Chữ Hán Việt bắt đầu bằng phụ âm D, L, M, N, V được viết dấu ngã. Mẹo để nhớ (Cao Chánh Cương): “Dân Là Vận Mệnh Nước”, hoặc “Mình Nên Nhớ Là Viết Dấu Ngã” Dĩ Vãng, Lãng mạn, thương Mãi, phụ Nữ, Ngẫu nghiên, v.v. Một ngoại lệ: ngải cứu. Những chữ (gốc Hán) khác viết dấu hỏi. Tuy nhiên có vài chục ngoại lệ bãi, bĩ, cữu, hãm, hoãn, hữu, kỹ, sĩ, trẫm, trữ, xã, v.v., và có những trường hợp hỏi hay ngã tùy nghĩa Hán Việt (sỉ và sĩ, cửu và cữu, xả và xã, ...)
Coi lại luật số 1.a) Chữ Hán Việt bắt đầu bằng nguyên âm đều dấu hỏi (không có ngoại lệ?): quan ải, ẩm thực, ẩn dật, ổn thỏa, ...
Nguồn: Fb Vivi Võ Hùng Kiệt
