Tôi nhớ một câu chuyện của Tagore. Chuyện kể rằng xưa có người lái  buôn thường đi buôn những chuyến xa nhà. Anh bỏ người vợ trẻ ở nhà mòn mỏi đợi trông. Như để chuộc lại những hờ hững của mình, lần này anh hỏi nàng muốn anh mua món quà gì cho nàng lúc trở về. Nàng lẳng lặng chỉ vầng trăng non cong vút đang vắt trên bầu trời xanh trong vời vợi kia. Anh ghi nhớ và hứa chắc sẽ mua cho nàng món quà đó dù giá có đắt đến bao nhiêu. Thế rồi ngày tháng trôi qua, một hôm, trước ngày trở về, anh nhớ lời hứa với vợ, đã nhìn lên bầu trời trong xanh kia, vầng trăng kia, và thế là anh mua ngay cho nàng một chiếc gương tròn, nạm những hạt kim cương lộng  lẫy. Hí hửng tưởng nàng sẽ sướng vui, nhưng thật là bất ngờ, nàng nhìn chiếc gương tròn đắt giá kia mà cứ khóc mãi. Thì ra, nàng đâu có cần gương, nàng cần lược, một cái lược cài đầu cong vút như mảnh trăng non thượng tuần xinh xắn nọ. Trăng đã già lúc  nào đó vậy?

Một người già  bao giờ cũng có một người  già hơn. Cho nên lúc nào già thì thật là khó biết. Thế nhưng tuổi  chớm già thì có thể biết được. Những thay đổi về sinh lý có thể giúp ta nhận ra, dù sớm hay muộn, dù  có quyết liệt  hay khéo léo chối từ thì  nó cũng cứ hiện ra trước mắt. Tây  chắc sướng hơn  ta. Cái ngôn ngữ  của Tây ngôi thứ hai có một, còn ta thì dễ nhận ra khi  người ta đang gọi mình  bằng anh thân mật, rồi  bằng chú  lạnh nhạt, bằng bác kính mến, rồi  bằng cụ… thương hại, lúc  đó có trốn cũng không thoát. Dĩ nhiên cũng có trường hợp đáng là chú rồi mà vẫn được gọi bằng anh nguy hiểm, đến nỗi  ca dao thời đại có câu: “Xin đừng gọi chú bằng anh, để cho chú phải hy sanh cuộc đời!”.

Như đã nói, trước đây tuổi thọ người Việt rất thấp nên ít có người kịp nhận ra tuổi chớm già cuả mình. Một Nguyễn Khuyến cảm khái “Hàm răng chiếc rụng chiếc lung lay” là khi mới gần năm mươi. Một Hồ Xuân Hương thảng thốt “Cái già xồng xộc nó thì theo sau…” lúc bà hẳn chưa tới bốn mươi. Ngày nay, tuổi thọ trung bình của chúng ta đã tăng rõ rệt, và còn gia tăng trong thời gian tới.

Các nhà chuyên môn cho rằng tuổi chớm già, ấy là lứa tuổi từ bốn mươi  đến sáu mươi, sau sáu mươi thì… già thiệt  rồi, hết chối cãi rồi! Giai đoạn chớm già thực sự là ở lứa tuổi từ bốn mươi đến năm mươi, còn từ năm mươi đến sáu mươi phải gọi là tuổi  đã… quá chớm già. Do tuổi thọ gia tăng như vậy, con người phải sống với lứa tuổi chớm gìa này một thời gian cũng hơi dài, ít ra cũng  chừng hai  mươi năm, với rất nhiều thay đổi về tâm sinh lý, quan hệ xã hội và không ít những vấn  đề bệnh lý, mà nhiều khi thiếu chuẩn bị hoặc né tránh, ta có thể gặp những tình huống không hay. Nền văn  minh nông nghiệp an lành bên lũy tre xanh ngày nay còn bị hất tung lên với tiếng nhạc xập  xình của karaoke, với các loại phim ảnh… xô  con người vào những nếp  sống xa lạ. Người phụ nữ ngày càng tham gia vào xã  hội, ngày càng nhiều người chọn nếp sống độc thân, lo cho công danh sự  nghiệp hơn là an phận với cuộc sống gia đình như ngày xưa, trong một môi trường đầy cám dỗ và cạnh tranh cũng gặp phải những hoàn cảnh như người phụ nữ phương Tây hiện nay ở tuổi chớm già, vừa có những khó khăn về tâm sinh lý vừa có những khó khăn về xã hội phải tự điều chỉnh và thích nghi.

Tuổi chớm già, ấy là tuổi  của  chuyển tiếp, của lúng túng, hoang mang, tuổi của những stress, của những lo âu và phiền muộn, của những mối hiểm nguy rình  rập về sức khoẻ, về quan hệ gia đình, xã  hội… đồng thời  tuổi chớm gìa cũng thường là tuổi của thành tựu, của thành đạt, của cương vị và uy tín trong xã  hội. Cái người ta dễ thấy nhất là những thay đổi sinh lý: hết khả năng sinh  sản, giảm đời sống tính dục. Rồi luyến tiếc dĩ  vãng, nhớ cái thuở trẻ trung, cái thời nhan sắc. Một nỗi buồn man mác chợt đến dù không nói ra, dù gắng gượng quên  đi… nhưng “chiều hôm thức dậy, ngồi ôm tóc dài, chập chờn lau trắng trong tay”.

Đỗ Hồng Ngọc