I- Tổng Quan
Khi một loại Coronavirus mới bắt đầu lây nhiễm sang con người phát nguồn từ Vũ Hán vào cuối năm 2019 khiến hệ thống miễn dịch của chúng ta đã mất cảnh giác. Con virus này làm tắc nghẽn phổi rồi nó gây ra các vấn đề về đông máu và tim đập bất thường. Nó lây lan nhanh chóng và giết người một cách thê thảm. Những ai đã chiến đấu và sống sót với con virus này đều phải đối đầu với các vấn đề sức khỏe dài lâu trong đó vấn đề chính là hô hấp.
Khi bệnh dịch bùng phát, các nhà khoa học trên khắp thế giới bắt đầu nghiên cứu cơ cấu hình thành của con virus này ngỏ hầu tìm kiếm phương cách để trừ nó.
Hiện nay trên thế giới có trên 200 loại vaccines do các nhà nghiên cứu đang thực hiện. Tính đến hôm nay, ngày 23 tháng 11, 2020 thì có trên 190 loại vaccines đang được thử nghiệm. Trong đó 15 loại ở giai đoạn 1, 15 loại ở giai đoạn 2, 10 loại ở giai đoạn 3 và chưa có loại nào được chứng nhận.
16 tháng 11, 2020 hãng Moderna của Hoa Kỳ tuyên bố rằng vaccine của họ có kết quả gần 95% dựa theo những phân tích đầu tiên.
20 tháng 11, 2020 hãng Pfizer cũng của Hoa Kỳ cũng tuyên bố vaccine của họ với độ an toàn và hiệu nghiệm cũng lên đến 95% và họ đang chờ cứu xét để được chứng nhận cho ứng dụng khẩn cấp từ FDA có lẽ vào ngày 8 tháng 12 năm nay.
23 tháng 11, 2020 thì hãng AstraZeneca của Hoàng gia Anh thông báo rằng vaccine của họ cũng hiệu lực trên 90%.
Nhìn chung thì tiến trình phát triển vaccine để chống lại coronavirus năm nay (2020) tiến hành quá nhanh trên dưới 11 tháng mà các nhà khoa học gọi là “Operation Warp Speed”. Đây được xem như là một thành công vượt bực cho khoa học nhằm chống lại bệnh tật.
Trong quá khứ, phải cần đến 7 năm mới tìm ra vaccine cho Polio (bại liệt), 9 năm cho bệnh Measles (bệnh sởi), 34 năm cho bệnh Chickenpox (bệnh đậu mùa), 4 năm cho Mumps (bệnh quai bị) và 15 năm cho HIV (Human Immunodeficiency virus)(virus suy giảm miễn dịch ở người).
II- Có Bao Nhiêu Hãng Chế Tạo Vaccine Sắp Được Phê Chuẩn?
Hiện nay có 3 hãng nghiên cứu và chế tạo vaccines rất hiệu lực và có lẽ 3 loại này sẽ được cung cấp trước cho nhân loại trong khi chờ kết quả của các loại vaccine khác còn đang trong thời kỳ thử nghiệm. Tuy ba công ty cùng sản xuất vaccine chống lại con coronavirus, nhưng tiến trình để sản xuất để giúp con người tạo ra chất kháng thể tự mình chống lại con virus thì khác biệt. Không giống như những loại vaccine thông thường là cấy những con virus không hoạt động (inactive form of the antigen, typically a virus) vào trong người. Nó kích động hệ phản ứng miễn dịch của cơ thể vì vậy nó được khuyến khích để có phản ứng nhanh hơn và hiệu quả hơn nếu tiếp xúc với tác nhân lây nhiễm trong tương lai. Các khoa học gia bây giờ chuyển qua nghiên cứu và phát minh một lối thuốc chủng ngừa mới mà họ chỉ áp dụng bản sao của gen của con virus chớ không chích con virus thẳng vào người của chúng ta.
Hai hãng Moderna và Pfizer của Hoa Kỳ dựa vào nghiên cứu và ứng dụng của mRNA trong khi hãng AstraZeneca của Hoàng gia Anh thì áp dụng phương pháp DNA.
III- Vậy Thế Nào Là mRNA Vaccine?
Chữ m là viết tắt cho messenger nghĩa là người đưa tin. Thay vì chích những con virus không hoạt động vào trong người, bây giờ các khoa học gia chỉ lấy những mật mã (codes) dựa theo DNA của nó rồi tạo thành một biểu đồ. Sau đó họ chuyển mật mã trở thành một chuổi mật mã mới với nhiệm vụ như người chuyển tin được gọi là mRNA. Sau đó họ chích chuổi mật mã mới này vào người của chúng ta và các tế bào trong người của chúng ta từ mật mã đó sẽ tái tạo ra virus (the antigen). Khi có sự xuất hiện của virus thì cơ thể bắt đầu phát sinh ra kháng thể để chống lại và tiêu diệt chúng.
Trên thực tế đây là tiến trình rất phức tạp nghĩa là thay vì chích con virus trực tiếp vào người thì họ copy hình bóng của nó rồi chuyển theo một hệ mới gọi là mRNA. Sau đó họ chích cái hình bóng này vào trong người của chúng ta. Các tế bào trong người của chúng ta khi nhận được hình bóng đó thì nó sẽ tái tạo từ hình bóng thành ra virus thật sự. Vì thế tiến trình này ít nguy hiểm hơn là lối chích con virus (không hoạt động) thông thường.
IV- Chuyển Từ DNA Sang RNA
Đầu tiên, phân tử DNA sợi đôi được 'giải nén' một phần và một loại enzyme có tên là RNA polymerase sao chép theo nghĩa đen từng nucleotide của gen vào một phân tử RNA. Giống như DNA, RNA được tạo ra từ một chuỗi nucleotide cụ thể. Không giống như DNA, RNA chỉ có một sợi đơn và là một phân tử tạm thời và mỏng manh hơn bên trong tế bào. Một điều rất quan trọng là RNA nhỏ và có thể dễ dàng thoát ra khỏi nhân và đi đến tế bào chất, nơi tạo ra protein.
V- Chuyển Từ RNA Sang AMINO ACID (dạng protein của con virus)
Tiến trình mã hóa trong phân tử RNA được giải mã và chuyển đổi thành trình tự Amino Acid trong một quá trình gọi là thông dịch mã số (translation). Trong tế bào thì thông dịch mã số là tiến trình chuyển nucleotide trở thành Amino Acid tức là chất đạm chứa virus.
Nói cách khác: Vắc xin mRNA sử dụng một cách tiếp cận khác tận dụng quá trình tế bào sử dụng để tạo ra protein: tế bào sử dụng DNA làm khuôn mẫu để tạo ra các phân tử RNA thông tin (mRNA), sau đó được dịch mã để tạo ra protein. Vắc xin RNA bao gồm một sợi mRNA mã hóa kháng nguyên đặc hiệu cho virus. Khi sợi mRNA trong vắc-xin ở bên trong tế bào của cơ thể, các tế bào sẽ sử dụng thông tin di truyền để tạo ra kháng nguyên. Kháng nguyên này sau đó được hiển thị trên bề mặt tế bào, nơi nó được hệ thống miễn dịch nhận ra rồi cơ thể của chúng ta sẽ tạo ra chất kháng thể để chống lại. Do đó khi đối diện với con virus thật sự thì chất kháng thể trong người của chúng ta sẵn sàng tiêu diệt nó.
Ứng Dụng Vào Tiêm Chủng
I- Tổng Quan
Vaccine Covid-19 của Pfizer và Moderna có hiệu quả thành công trên 90% trong các thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể chích ngừa, có 3 loại người nguy cơ cao khi tiêm chúng...
Kể từ khi bệnh viêm phổi Vũ Hán lan ra toàn cầu, nó đã gây ra hàng triệu ca mắc bệnh và hàng nghìn ca tử vong. Trước sự khủng hoảng khắp nơi trên thế giới, TT Trump và đội ngũ của mình đã cam kết sẽ tạo ra một bước ngoặc trước khi kết thúc nhiệm kỳ I, và năm 2020 đã đánh dấu sự ra đời vaccine Covid-19.
Pfizer và Moderna đã thành công bước đầu khi vaccine của họ đều đạt tỷ lệ hiệu quả cao - trên 90% trong các thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3. Đây chính là những minh chứng cho lời hứa của Tổng thống trước người dân Mỹ, cũng như thế giới.
II- Vaccine Pfizer và Moderna hoạt động như thế nào?
Hệ thống miễn dịch của người có khả năng mạnh mẽ để bảo vệ cơ thể chống lại tất cả các loại virus và vi khuẩn xâm nhập. Chỉ khi một lượng quá lớn vi khuẩn hay virus lạ đột ngột xuất hiện thì hệ miễn dịch mới mất chức vụ tự vệ, hoặc xuất hiện tình trạng bảo vệ quá mức. Điều này có thể khiến cơ thể bị tổn thương, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.
Nếu cơ thể được tiêm trước một mầm bệnh đã bị bất hoạt hoặc giảm độc lực, những tác nhân không gây bệnh, nhưng lại có thể giúp hệ thống miễn dịch nhận biết trước các loại virus tương tự, thì cơ thể sẽ ghi nhớ và nhanh chóng sản xuất kháng thể trong tương lai. Nhờ vaccine, hệ thống miễn dịch có thể nhanh chóng loại bỏ virus khi chúng xuất hiện.
Vaccine Covid-19 của Pfizer và Moderna là một loại vaccine mRNA. Cơ chế của vaccine này là dùng RNA thông tin để chỉ đạo các tế bào tạo ra protein đột biến trên bề mặt của virus Vũ Hán.Bằng cách này, hệ thống miễn dịch sản xuất trước các kháng thể để chống lại các protein đột biến của virus thực sự trong tương lai.
III- Tiêm Phòng Hoàng Loạt có thể tạo ra "miễn dịch cộng đồng"
Lợi ích của việc tiêm chủng là gì? Đầu tiên, nó có thể làm giảm nhiễm virus, kiểm soát các triệu chứng bệnh và giảm tử vong. Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) giám sát nghiêm ngặt chất lượng của vaccine, vì vậy nó an toàn cho hầu hết mọi người.
Tiêm vắc xin không chỉ bảo vệ bản thân mà còn bảo vệ một số người xung quanh có sức khỏe kém, không thể tiêm phòng. Tuy nhiên, nếu vaccine thực sự có hiệu quả thì phải được sử dụng để đại đa số dân chúng có được miễn dịch, hay còn gọi là “miễn dịch cộng đồng”.
IV- Những Nguy Cơ Tiêm Chủng
Mỗi loại vaccine đều có những nguy cơ tiềm ẩn như sau:
► Vaccine chứa nhiều thành phần khác nhau và mỗi thành phần đều có phản ứng khác nhau đối với con người. Đặc biệt, một số người có thể bị dị ứng với một số thành phần trong vaccine.Vì vậy, trước khi tiêm phòng, bạn phải biết vaccine có thành phần gì, bạn có bị dị ứng với các thành phần này hay không, và vaccine này có dễ bị dị ứng hay không.
► Khả năng miễn dịch của một số người quá
yếu, nên không thể tiêm vaccine bất hoạt và giảm độc lực. Nếu sử dụng bất cẩn, hậu quả có thể nghiêm trọng.Ví dụ, những người được hóa trị, xạ trị, sử dụng glucocorticoid trong thời gian dài, mắc bệnh AIDS, và những người bẩm sinh đã bị suy giảm miễn dịch phải hết sức thận trọng khi tiêm phòng các loại vaccine này.
Cũng như các thuốc chủng khác, chúng ta vẫn có khả năng mắc bệnh dù đã tiêm ngừa vì tỷ lệ hiệu quả của vaccine khó đạt 100%.Nhưng dù có mắc bệnh thì cũng nhẹ và sẽ qua được thôi.
V- Những Vấn Đề Hiện Tại của Vaccine Covid-19 là gì?
1- Không biết dữ liệu đầy đủ về phản ứng của vaccine ở mọi lứa tuổi, hoàn cảnh khác nhau và nhóm dân tộc khác nhau, chẳng hạn như trẻ em, phụ nữ có thai, người suy giảm miễn dịch hay người cao tuổi.
2- Chỉ có kết quả quan sát của giai đoạn thử nghiệm lâm sàng thứ 3. Về việc liệu vaccine có thể thực sự ngăn chặn sự xuất hiện các ca bệnh nghiêm trọng và kiểm soát hoàn toàn dịch bệnh hay không, vẫn còn là thử thách của thời gian.
3- Thời gian vaccine bảo vệ con người trong bao lâu, 3 tháng hay 6 tháng?Có thể ngăn ngừa nhiễm trùng thứ phát không?Đây là những điều chưa biết.
Hiệu quả thực sự của vaccine chỉ có thể được xác định sau khi hàng triệu người được tiêm chủng, và hiệu quả của hai loại vaccine này không phải là 100%. Vì vậy, việc đeo khẩu trang và giữ khoảng cách vẫn là cần thiết.
VI- Tác Dụng Phụ của Vaccine Covid-19
Những tác dụng phụ thường nhẹ bao gồm các triệu chứng giống cúm như mệt mỏi, đau cơ, đau khớp và sốt. Ngoài ra, có thể có phản ứng viêm tại chỗ tiêm bao gồm: đỏ, sưng, nóng và đau, thường biến mất sau một hoặc hai ngày.
VII- Ba Nhóm Người Có Nguy Cơ Cao gặp tác dụng phụ sau khi tiêm Vaccine
1- Những người bị suy yếu hoặc hệ thống đề kháng kém;
2- Tại thời điểm tiêm chủng, những người mắc các bệnh cấp tính vừa, nặng hoặc các bệnh mãn tính khác đặc biệt đang điều trị bằng thuốc đặc hiệu chẳng hạn như bệnh nhân ung thư đang hóa trị;
3- Tiền căn từng bị dị ứng với vaccine hoặc có tiền sử gia đình có người bị dị ứng.
Theo DailyMail, trong bài phát biểu nhân dịp Lễ Tạ Ơn hôm 26/11/2020, TT Trump cho hay Vaccine Covid-19 sẽ được phân phối từ đầu tháng 12, ưu tiên sử dụng cho nhân viên y tế, những người ở tuyến đầu chống dịch và người lớn tuổi.
BS Lê Ánh
Nguồn Tham Khảo:
Theo Thiện Đức
