Tiễn Biệt Nhà Thơ Trần Dzạ Lữ 22/02/1948 - 25/01/2024
Ai Còn Hát Dạo Bên Trời
*Tiễn nhà thơ Trần Dzạ Lữ về cùng mây trắng
Bay về đâu phía cuối trời
Ngàn năm mây trắng nhã lời tình ca
Vườn xưa hương bưởi hương hoa
Dấu chân lãng tử còn xa dặm đường
Ngàn năm mây trắng nhã lời tình ca
Vườn xưa hương bưởi hương hoa
Dấu chân lãng tử còn xa dặm đường
Đêm mưa lạc nẻo vô thường
“Mười năm ở chợ” lạ phường bán rao
Đời không hành xử ngọt ngào
Thì thôi cố xứ gởi vào hư không.
“Mười năm ở chợ” lạ phường bán rao
Đời không hành xử ngọt ngào
Thì thôi cố xứ gởi vào hư không.
Qua đèo qua núi qua sông
Hạc vàng bay mất người không quay về
Gọi tình chết giữa cơn mê
Mưa rừng gió núi đã nghe mịt mùng.
Hạc vàng bay mất người không quay về
Gọi tình chết giữa cơn mê
Mưa rừng gió núi đã nghe mịt mùng.
Giang tay “Cứa nát nghìn trùng”
Thôi chào vẫy biệt trăng rừng tuổi thơ
Tóc người nào dệt được thơ
Tấc lòng gởi lại bên bờ nhân gian.
Thôi chào vẫy biệt trăng rừng tuổi thơ
Tóc người nào dệt được thơ
Tấc lòng gởi lại bên bờ nhân gian.
Xin làm ngọn gió đi hoang
Chừng như khách lạ ngỡ ngàng đó thôi
Anh còn “Hát dạo bên trời”
Tình tang lỡ nhịp một đời... Huế ơi!
Chừng như khách lạ ngỡ ngàng đó thôi
Anh còn “Hát dạo bên trời”
Tình tang lỡ nhịp một đời... Huế ơi!
Sài gòn, 28/01/2024
Nguyễn An Bình
******************
Trần Dzạ Lữ, Nước Ngơ Đất Ngẩn, Trời Mang Mang Sầu
Nhà thơ Trần Dzạ Lữ
Trần Dzạ Lữ tên thật Trần Văn Duận sinh năm 1948 tại Huế, qua đời tại Bà Rịa Vũng Tàu ngày 25 tháng 1 năm 2024. Anh bắt đầu làm thơ và đăng thơ từ năm 1960 trên các tạp chí Văn, Văn Học, Bách Khoa, Thời Nay, Khởi Hành, Thời Tập, Giữ Thơm Quê Mẹ, Tuổi Ngọc… Sau 1975, anh đăng thơ trên các tạp chí Kiến Thức Ngày Nay, Thanh Niên, Phụ Nữ, Người Lao Động, Tuổi Trẻ, Thời Văn, Áo Trắng… Các tác phẩm đã xuất bản: Hát Dạo Bên Trời (1995), Gọi Tình Bên Sông (1997), Thơ Tình Viết Trên Bao Thuốc Lá (2014), Cứa Mắt Muôn Trùng (2015).
Tác phẩm đã xuất bản của Trần Dzạ Lữ
Tôi và Trần Dzạ Lữ quen nhau qua thơ văn trước 1975. Sau năm 1975 thế hệ trẻ miền Nam chúng tôi ròng rã nhiều năm ngụp lặn giữa khổ nạn trong đất nước mình. Nếu không chết trong đáy vực thì cũng vất va vất vưởng thật não nề.
Tôi cùng nhà thơ Phạm Thiên Thư, nhà văn Nguyễn Thụy Long làm công nhân đếm gạch và vác xi măng cho một nhà thầu ở quận 4, rồi tôi đẩy xe ba gát chở giấy cho nhà in, đạp xích-lô, đi bỏ báo, bỏ mối sách, bán phụ tùng xe đạp, làm lơ xe, lái xe khách, chạy giấy tờ cho nhà hàng… và làm sách báo võ. Trần Dzạ Lữ thì trôi giạt từ miền Trung vào Nam, ngày ngày ngồi vá xe đạp, rồi mua bán ve chai, đồng vụn, tiền xưa, gọng kính và cuối cùng xin được một chân giữ xe ở chợ Trần Hữu Trang. Trông bộ dạng một anh chàng với bộ đồ công nhân cũ xì, che khuất mặt bởi chiến nón lá lâu đời ở bãi giữ xe suốt ngày, chẳng ai biết đó là một nhà thơ tài hoa của đất Việt! Vợ anh thì bán rau muống ở hàng hiên chợ. Thuở ấy, nhà Trần Dzạ Lữ và nhà tôi cách đường ray xe lửa số 6 hai con hẻm, Thật không may, vợ anh đột ngột bị bệnh qua đời. Anh chuyển về ở Gò Vấp. Những năm gần đây anh xuống Bà Rịa-Vũng Tàu ở cùng vợ chồng con gái.
Tôi cùng nhà thơ Phạm Thiên Thư, nhà văn Nguyễn Thụy Long làm công nhân đếm gạch và vác xi măng cho một nhà thầu ở quận 4, rồi tôi đẩy xe ba gát chở giấy cho nhà in, đạp xích-lô, đi bỏ báo, bỏ mối sách, bán phụ tùng xe đạp, làm lơ xe, lái xe khách, chạy giấy tờ cho nhà hàng… và làm sách báo võ. Trần Dzạ Lữ thì trôi giạt từ miền Trung vào Nam, ngày ngày ngồi vá xe đạp, rồi mua bán ve chai, đồng vụn, tiền xưa, gọng kính và cuối cùng xin được một chân giữ xe ở chợ Trần Hữu Trang. Trông bộ dạng một anh chàng với bộ đồ công nhân cũ xì, che khuất mặt bởi chiến nón lá lâu đời ở bãi giữ xe suốt ngày, chẳng ai biết đó là một nhà thơ tài hoa của đất Việt! Vợ anh thì bán rau muống ở hàng hiên chợ. Thuở ấy, nhà Trần Dzạ Lữ và nhà tôi cách đường ray xe lửa số 6 hai con hẻm, Thật không may, vợ anh đột ngột bị bệnh qua đời. Anh chuyển về ở Gò Vấp. Những năm gần đây anh xuống Bà Rịa-Vũng Tàu ở cùng vợ chồng con gái.
Anh chị em nhà văn, nhà thơ viết về thơ Trần Dzạ Lữ
Trần Dzạ Lữ là một người hiền lành, thật thà, giọng rặc Huế, nói là cười. Tôi chưa hề thầy ai giận anh và cũng chưa hề nghe anh than vãn về cảnh khổ cùng ai. Mà đâu có ai là tri kỷ để anh than! Nếu có, chỉ có mỗi mình anh than trong thơ, than cùng trời cùng đất cùng một bóng hình xa xăm… ở chốn nào. Năm 1989, sau hơn 10 năm vật vã, cơ cực ở chợ, Trần Dzạ Lữ đã than, đã trút hết nỗi đau chất ngất trong bài thơ với chữ dùng rất mộc mạc, nhẹ nhàng nhưng ý sâu, tình đậm, xé lòng chúng ta:
Ở Chợ
Mười năm ở chợ không tri kỷ
Ta đứng thu thân một nỗi buồn
Sáng bảnh mắt ra, ngồi độc ẩm
Chiều về tra vấn lấy lương tâm.
Ở Chợ
Mười năm ở chợ không tri kỷ
Ta đứng thu thân một nỗi buồn
Sáng bảnh mắt ra, ngồi độc ẩm
Chiều về tra vấn lấy lương tâm.
Mười năm ở chợ, ơi trần trụi
Em ạ, em xa ở chốn nào?
Có thấy ngày xanh ta chuốt mộng
Không thành, nên đắp chiếu thương đau...
Em ạ, em xa ở chốn nào?
Có thấy ngày xanh ta chuốt mộng
Không thành, nên đắp chiếu thương đau...
Ở chợ đông, sao hồn cứ lạnh
Đốt thuốc hoài không ấm nửa chiều?
Thiên hạ đùn nhau đi kiếm sống
Nhân ái? Tang-thương-ngẫu-lục nhiều
Đốt thuốc hoài không ấm nửa chiều?
Thiên hạ đùn nhau đi kiếm sống
Nhân ái? Tang-thương-ngẫu-lục nhiều
Ta bán rau xanh, ngày mệt lử
Đêm còn ngồi đọc sách thánh hiền
Cố quên cơm áo - vòng danh lợi
Sao đời nỡ hối thúc bên lưng?
Đêm còn ngồi đọc sách thánh hiền
Cố quên cơm áo - vòng danh lợi
Sao đời nỡ hối thúc bên lưng?
Mười năm ở chợ không thay đổi
Tâm tánh ta xưa vốn thật thà
Đâu ước công hầu mơ khanh tướng
Bạc tuổi thanh xuân mong có nhà!
Tâm tánh ta xưa vốn thật thà
Đâu ước công hầu mơ khanh tướng
Bạc tuổi thanh xuân mong có nhà!
Hồn ta ở chợ thương quê cũ
Nhớ áo nâu xưa, nhớ mẹ già
Nhớ bông bưởi rụng đêm mười sáu
Thơm ngát môi em trước hiên nhà...
Nhớ áo nâu xưa, nhớ mẹ già
Nhớ bông bưởi rụng đêm mười sáu
Thơm ngát môi em trước hiên nhà...
Mười năm ở chợ không tri kỷ
Gác chuyện văn chương thấy chẳng đành
Nên ta độc thoại - Ta đây nhỉ?
Thương nhớ xa xăm một bóng hình....”
Và, khi nhắc đến một bóng hình xa xăm… ở chốn nào trong bài thơ “Ở Chợ”, tôi lại nhớ đến bài thơ “Gọi Tình Bên Sông” của Trần Dzạ Lữ làm năm 1997. Một bài 5 chữ, vẫn chữ nghĩa giản đơn nhưng đầy ắp ẩn dụ và hình ảnh cô đơn, thấm đẫm trong từng câu từng đoạn của bài thơ, quặn thắt tâm can người đọc. Phải chăng, anh là kẻ “biệt ly mộng” đã đứng bên sông mà gọi tình: “Thương ơi tờ lụa mỏng, Em biệt dạng bên trời!”
Gọi Tình Bên Sông
Có một lần nhớ quá
Ra sông đứng gọi tình
Tình xa người hóa lạ
Chiều mồ côi cánh chim.
Gác chuyện văn chương thấy chẳng đành
Nên ta độc thoại - Ta đây nhỉ?
Thương nhớ xa xăm một bóng hình....”
Và, khi nhắc đến một bóng hình xa xăm… ở chốn nào trong bài thơ “Ở Chợ”, tôi lại nhớ đến bài thơ “Gọi Tình Bên Sông” của Trần Dzạ Lữ làm năm 1997. Một bài 5 chữ, vẫn chữ nghĩa giản đơn nhưng đầy ắp ẩn dụ và hình ảnh cô đơn, thấm đẫm trong từng câu từng đoạn của bài thơ, quặn thắt tâm can người đọc. Phải chăng, anh là kẻ “biệt ly mộng” đã đứng bên sông mà gọi tình: “Thương ơi tờ lụa mỏng, Em biệt dạng bên trời!”
Gọi Tình Bên Sông
Có một lần nhớ quá
Ra sông đứng gọi tình
Tình xa người hóa lạ
Chiều mồ côi cánh chim.
Có một đời xưa quen
Đã mù sa cổ tích
Kỷ niệm sầu chia nhánh
Địa ngục và thiên đàng.
Đã mù sa cổ tích
Kỷ niệm sầu chia nhánh
Địa ngục và thiên đàng.
Rạng đông màu mắt em
Sực nức hương bưởi sớm
Hoàng hôn trong mắt anh
Từ ngày biệt ly mộng.
Sực nức hương bưởi sớm
Hoàng hôn trong mắt anh
Từ ngày biệt ly mộng.
Qua sông hề sông rộng
Soi bóng dài chiêm bao
Biết tìm nhau nơi đâu
Đời sống giữa mù khơi.
Soi bóng dài chiêm bao
Biết tìm nhau nơi đâu
Đời sống giữa mù khơi.
Có một ngày đứng ngóng
Ngày tình nhân chia lìa
Vỗ đàn mà hát hỏng
Nhớ sum vầy xưa kia.
Ngày tình nhân chia lìa
Vỗ đàn mà hát hỏng
Nhớ sum vầy xưa kia.
Có nhiều lúc chơi vơi
Hôn cúc vàng thầm lặng
Thương ơi tờ lụa mỏng
Em biệt dạng bên trời.
Hôn cúc vàng thầm lặng
Thương ơi tờ lụa mỏng
Em biệt dạng bên trời.
Nhà thơ Trần Dzạ Lữ cùng anh chị em nhà văn, nhà thơ thân thiết trên Tạp chí Văn học Nghệ thuật Ngôn Ngữ (hải ngoại). (Dãy ảnh hàng thứ tư: Ảnh Phương Tấn thứ Ba và ảnh Trần Dzạ Lữ thứ Chín).
Tháng 5-2023, tôi về thăm quê nhà và được nhà văn Nguyên Minh – chủ bút tập san Văn học Nghệ thuật Quán Văn cho thực hiện Quán Văn số 96 chuyện đề - “Chân Dung Văn học Phương Tấn”, tôi có mời Trần Dzạ Lữ nhưng anh không dự được, và tôi đã gửi tặng anh tập san Quán Văn số 96 cùng “Thơ Phương Tấn – Tuyển tập 1” vừa được NXB Nhân Ảnh (Hoa Kỳ) in và phát hành. Gần một tháng ở Việt Nam, tôi và Trần Dzạ Lữ thường trò chuyện qua điện thoại, và tôi đã hẹn gặp anh lần tới tại quê nhà. Anh bày tỏ muốn viết một chút gì về thơ Phương Tấn để nhớ một tình bạn không dễ gì phai.
Tôi thật xúc động và vui mừng khi nghe Trần Dzạ Lữ nói. Và ngay khi về lại Mỹ, tôi nhận được bài viết của anh. Anh không những gửi riêng cho tôi mà còn đăng trên một số trang mạng văn học như: Vanchuongviet.org, Art2all.net và đưa vào loạt hồi ức: “Dọc Đường Văn Nghệ” của anh để in thành sách.
Sáng ngày 22 tháng 1 năm 2024, Trần Dzạ Lữ ghi trên trang Facebook của anh:
“Anh chị em Facebook thân mến.
Tôi thật xúc động và vui mừng khi nghe Trần Dzạ Lữ nói. Và ngay khi về lại Mỹ, tôi nhận được bài viết của anh. Anh không những gửi riêng cho tôi mà còn đăng trên một số trang mạng văn học như: Vanchuongviet.org, Art2all.net và đưa vào loạt hồi ức: “Dọc Đường Văn Nghệ” của anh để in thành sách.
Sáng ngày 22 tháng 1 năm 2024, Trần Dzạ Lữ ghi trên trang Facebook của anh:
“Anh chị em Facebook thân mến.
Tôi bị bệnh phải điều trị cả tháng. Giờ hụt hơi khó thở... Vì vậy, xin anh chị em đừng chat hay liên lạc. Khi lành bệnh tôi sẽ lên Facebook. Xin cảm ơn.”
Và sáng ngày 25 tháng 1, tôi bàng hoàng, tim đau nhói, hai tay run rẩy, không đứng vững khi hay tin Trần Dzạ Lữ đã mất. Tôi chợt nhớ 4 câu thơ của Trần Dzạ Lữ làm năm 1965 để tưởng nhớ nhà văn Nhất Linh Nguyễn Tường Tam. Và hôm nay, Lữ ơi, mình xin lấy 4 câu thơ này của Lữ để tưởng nhớ Lữ - Trần Dzạ Lữ người bạn thơ hiền hòa cùng thế hệ, cùng nỗi đau và cùng chịu sự oan nghiệt của tuổi trẻ miền Nam sau 1975.
Người đi theo bóng thiên thu
Bỏ đi năm tháng sa mù nhân gian
Nhớ thương chim khóc trên ngàn
Nước ngơ đất ngẩn, trời mang mang sầu…”
________________
Và sáng ngày 25 tháng 1, tôi bàng hoàng, tim đau nhói, hai tay run rẩy, không đứng vững khi hay tin Trần Dzạ Lữ đã mất. Tôi chợt nhớ 4 câu thơ của Trần Dzạ Lữ làm năm 1965 để tưởng nhớ nhà văn Nhất Linh Nguyễn Tường Tam. Và hôm nay, Lữ ơi, mình xin lấy 4 câu thơ này của Lữ để tưởng nhớ Lữ - Trần Dzạ Lữ người bạn thơ hiền hòa cùng thế hệ, cùng nỗi đau và cùng chịu sự oan nghiệt của tuổi trẻ miền Nam sau 1975.
Người đi theo bóng thiên thu
Bỏ đi năm tháng sa mù nhân gian
Nhớ thương chim khóc trên ngàn
Nước ngơ đất ngẩn, trời mang mang sầu…”
________________
Chú thích hình:
* Hình 1: Nhà thơ Trần Dzạ Lữ.
* Hình 2: Ba tập thơ của nhà thơ Trần Dzạ Lữ đã xuất bản.
* Hình 3: Anh chị em nhà văn, nhà thơ viết về thơ Trần Dzạ Lữ.
* Hình 4: Nhà thơ Trần Dzạ Lữ cùng anh chị em nhà văn, nhà thơ thân thiết trên Tạp chí Văn học Nghệ thuật Ngôn Ngữ (hải ngoại). (Dãy ảnh hàng thứ tư: Ảnh Phương Tấn thứ Ba và ảnh Trần Dzạ Lữ thứ Chín).
* Hình 1: Nhà thơ Trần Dzạ Lữ.
* Hình 2: Ba tập thơ của nhà thơ Trần Dzạ Lữ đã xuất bản.
* Hình 3: Anh chị em nhà văn, nhà thơ viết về thơ Trần Dzạ Lữ.
* Hình 4: Nhà thơ Trần Dzạ Lữ cùng anh chị em nhà văn, nhà thơ thân thiết trên Tạp chí Văn học Nghệ thuật Ngôn Ngữ (hải ngoại). (Dãy ảnh hàng thứ tư: Ảnh Phương Tấn thứ Ba và ảnh Trần Dzạ Lữ thứ Chín).
Phương Tấn
**************
Viết Trong Ngày Mở Cửa Mả Của Anh. Người anh thi sĩ Trần Dzạ Lữ
Hôm nay là ngày mở cửa mả của anh (31/01/2024) mà em vẫn chưa thực sự tin là anh đã đi xa. Mới đây thôi anh đã vào tương tác, nhận xét, cảm ơn, đều đặn hằng ngày với từng chia sẻ của em cũng như các bạn bè tâm giao, bạn đọc thân thương,…Rồi anh cáo ốm dặn đừng ai nhắn gọi, em cũng tưởng anh chỉ ốm xoàng như mấy bữa mà thôi! Anh bảo bệnh già mà! Thế mà bây giờ anh đã vĩnh viễn đi về miền an tịnh!
Bích Hà và Huỳnh Bấp là những đứa em tinh thần của anh trong số những bạn bè thân hữu (là em đời không do cùng cha mẹ sinh ra nhưng anh em hợp nhau thì chơi với nhau chia sẻ ngọt bùi, lấy sự chân thành làm căn bản). Huỳnh Bấp khóc nhiều lắm, em thì không khóc được vì nước mắt lặn vào trong. Chồng em cũng quý anh, vợ chồng em buồn và lòng nặng trĩu mấy hôm nay. Chúng em hôm nay thành tâm cầu nguyện cho linh hồn người anh tài hoa kính mến sớm siêu thoát, không vướng bận điều chi ở cõi ta bà lắm thị phi này! Cầu mong anh thanh thản về miền mây trắng an nhiên. Ở đó anh sẽ gặp lại chị - người vợ tào khang của mình như vậy cũng không còn cô đơn nữa mà anh chị sẽ có nhau như cách đây mấy năm về trước anh nhé!
Nợ chữ nghĩa thơ văn xem như anh đã trả xong kiếp này.
Anh đi nhưng vần thơ thì vẫn ở lại, là món quà bất chấp thời gian dành cho người thân, bạn bè và những bạn đọc yêu mến thơ Trần Dzạ Lữ.
Thế là hết! Từ nay bóng dáng anh không còn lang thang trên miền chữ nghĩa để post bài, comment, tương tác với bạn đọc và thi hữu văn chương.
Em thì làm thơ, viết văn, viết bình luận,… mảng nào em cũng viết chút chút tùy cảm hứng, viết theo cảm xúc và viết vì đam mê, cứ thả hồn mặc cây bút tùy tâm. Có lần em hỏi anh: Theo anh em nên tập trung đi sâu vào mảng gì? Anh ôn tồn bảo:
- Em nên đi mảng phê bình!
Em bảo anh:
- Dạ em sẽ cố gắng, bởi vì em tham khảo ý kiến của anh, của các bậc tiền bối như nhà văn Trần Kiêm Đoàn, nhà văn, nhà thơ Tần Hoài Dạ Vũ cũng bảo em như thế!
Vâng em nghe lời các bậc đàn anh đáng kính trong giới cầm bút, hiện tai em chưa viết được gì nhiều nhưng em sẽ cố gắng hơn trong thời gian tới!
Nhưng thỉnh thoảng nếu cảm xúc bất chợt trào lên thì em cũng ghi lại đôi dòng về thơ hay tản văn, truyện ngắn gì đó để trải nghiệm thú vui của người sáng tác. Với em viết theo cảm xúc, viết vì đam mê và còn viết để hạnh phúc nữa. Còn bạn đọc đón nhận được chừng nào tốt chừng đó bằng không thì thơ văn vẫn là nơi cho mình gửi gắm cảm xúc! Chừng đó thôi thì cũng đủ ý nghĩa rồi!
Viết văn hay làm thơ mà đặc biệt là làm thơ thì không thể không lãng mạn. Những vần thơ ngọt ngào lãng mạn của thi nhân càng không thể thiếu bóng giai nhân.
Nhờ các bóng hồng mà người anh thi sĩ tài hoa của chúng tôi đã có những vần thơ tình da diết để lại cho đời.
Em nhớ có lần anh làm một bài thơ tình. Bạn anh hỏi viết cho ai rứa? Anh không trả lời, nói đúng ra là không thể trả lời! Em đã thay mặt anh trả lời cho người ta:
Đừng hỏi thi nhân: ai người trong mộng?
Mà người thơ thao thức những câu… vần
Có đôi khi ở đâu đó thật gần
Cũng có thể dáng “Kiều thơm” kiếp trước
Mà người thơ thao thức những câu… vần
Có đôi khi ở đâu đó thật gần
Cũng có thể dáng “Kiều thơm” kiếp trước
Vậy cũng đủ cho ngày đêm ao ước
Mộng sum vầy tay nắm lấy bàn tay
Gửi vào thơ say đắm… những ngọt ngào
Tuôn dào dạt tình thơ… lưu hậu thế!
(Hoàng Thị Bích Hà)
Mộng sum vầy tay nắm lấy bàn tay
Gửi vào thơ say đắm… những ngọt ngào
Tuôn dào dạt tình thơ… lưu hậu thế!
(Hoàng Thị Bích Hà)
Sau khi anh qua đời, bạn bè dành cho anh những bài viết, những dòng chia sẻ thật cảm động:
Chị Đặng Lệ Khánh (chủ biên Web art2all.net) gửi: “Cám ơn em cho tin. Thật là bất ngờ quá. Dù chị chưa hề gặp, chưa hề một lần nghe tiếng nói, nhưng thấy rất gần. Đọc thơ TDL luôn luôn có cảm tưởng như bao nhiêu tâm tình, vui buồn thương nhớ trong lòng thi sĩ đều tuôn ra bằng hết. Đó mới là thi sĩ đích thực, không màu mè, không làm dáng, không bắt chước ai hết. Chàng ta ở một cõi riêng, nhưng không cô lập. Lời thơ đi thẳng vào lòng người đọc, khơi nụ cười, khơi giọt lệ, khơi trái tim ấm đẫm tình yêu. Thật vô cùng thương tiếc.”
Xin trích dẫn một số bài mà Bích Hà có đọc được trong số nhiều bài viết nữa về anh:
- Vĩnh Biệt Thi Sĩ Trần Dzạ Lữ [1948 - 2024],
Thôi Hết Long Đong (Lê Hoàng Tuấn Kiệt)
- Kính Tiễn Nhà Thơ Trần Dzạ Lữ- Hoàng Thị Bích Hà
- Vần Thơ Cho Bạn Hiền Trần Dzạ Lữ Đã Đi Xa (Trần Thoại Nguyên)
- Vô Cùng Thương Tiếc Lữ Ơi (Chương Lê Văn)
- Ai còn hát dạo bên đời (Nguyễn An Bình)
- Tiếc thương nhà thơ Trần Dzạ Lữ (Quỳnh Nghi Hồ), Từ Hoài Tấn, Nhã Tiên Nguyễn
- Tran Nguyen (Tiếng Thơ Ly Tao: “Nhìn qua các bạn thơ văn, bạn hữu ai cũng kính nhớ, quý mến anh thật nhiều, cái chết của anh thật nhanh, không thể ngờ được. Anh Trần Dzạ Lữ ơi, dòng thời gian đã cuốn anh đi, và mất hút, cuộc chơi với bè bạn từ nay đã vắng anh. Trân chúc anh vui chơi an nhàn cỡi trời an lạc nha anh. Thương nhớ anh thật nhiều” (Trân Nguyễn)
- Ng Lu đăng bài Trần Dzạ Lữ Và Hát Dạo Bên Đời (Trần Doãn Nho viết 2008) “như một nén nhang tưởng nhớ bạn văn vừa từ biệt bạn bè, về cõi mây trắng”.
- Người chị họ của anh có bài thơ Tiễn Em với những câu thơ hay và rất cảm động:
“Bài thơ chị tiễn em lần nữa
Là hết là thôi những vui buồn
Nơi cõi em về thơ bát ngát
Vẫn còn đọng mãi giữa trần gian...”
“Tiễn Em” (Lê Thị Ái Niệm)
Là hết là thôi những vui buồn
Nơi cõi em về thơ bát ngát
Vẫn còn đọng mãi giữa trần gian...”
“Tiễn Em” (Lê Thị Ái Niệm)
- Lưu Xông Pha: “Những nén nhang cặm xuống cơn đau ba phần tư thế kỷ"
Đứa con gái nấc Ba ơi
Giọt lệ lăn dài trên mạng
Thi sĩ qua đời
Thơ không là thủ phạm
"Dọc đường văn nghệ"* đi chung
Giông bão cuộc đời mạnh ai nấy đở
Anh mải mê "Hát dạo bên trời"**
Đề "Thơ tình trên bao thuốc lá"**
Mặt hiền như đất
Nụ cười lan tỏa hương thơm
Những câu thơ vớt từ vũng lầy
Màu nắng vàng âm ỉ
Là nỗi buồn rứt từ ruột Huế”
(Giữ Sạch Mà Đi-Lưu Xông Pha)
Và còn nhiều nữa những dòng chia sẻ rất cảm động từ: Vũ Khuyên Cali, Trang Bùi, Bích Lệ, Dư Bình,…Ở nơi chín suối có lẽ anh cũng ấm lòng.
Đứa con gái nấc Ba ơi
Giọt lệ lăn dài trên mạng
Thi sĩ qua đời
Thơ không là thủ phạm
"Dọc đường văn nghệ"* đi chung
Giông bão cuộc đời mạnh ai nấy đở
Anh mải mê "Hát dạo bên trời"**
Đề "Thơ tình trên bao thuốc lá"**
Mặt hiền như đất
Nụ cười lan tỏa hương thơm
Những câu thơ vớt từ vũng lầy
Màu nắng vàng âm ỉ
Là nỗi buồn rứt từ ruột Huế”
(Giữ Sạch Mà Đi-Lưu Xông Pha)
Và còn nhiều nữa những dòng chia sẻ rất cảm động từ: Vũ Khuyên Cali, Trang Bùi, Bích Lệ, Dư Bình,…Ở nơi chín suối có lẽ anh cũng ấm lòng.
Thơ hay không thể thiếu giai nhân. Có những bóng hồng tạo chất xúc tác cho anh có cảm hứng làm thơ. Người yêu thơ cũng có lời cảm ơn các bóng hồng đối với các nam thi sĩ và ngược lại giới tính với các nữ thi sĩ. Nhờ có họ mới có thơ hay. Các nàng thơ (không phải là một mà là nhiều hơn một) gặp nhau tại một người thơ cũng đừng xin trách người thơ nhé! Bởi vì người thơ luôn có nhiều người yêu thơ hâm mộ, như ông anh thi sĩ của chúng tôi cũng có số đào hoa chứ không phải là không đâu, nhưng người thơ của chúng tôi biết phận mình, luôn biết nghĩ cho cuộc đời và trách nhiệm, cũng không tính được cuộc vuông tròn với ai, nên cũng chỉ vui buồn thơ phú giao lưu cùng nàng thơ trên mạng ảo mà thôi!
Người thơ gặm nhấm cô đơn cùng với cảm xúc và ngôn từ (bởi người tình trăm năm đã về miền mây trắng trước anh 10 năm). Người thơ càng cô đơn, càng lắm ẩn ức thì mới cho ra những sáng tác chạm trái tim người đọc. Và vui buồn, vui ít buồn nhiều thường là tâm trạng chung của các thi nhân.
Thường ngày, đôi khi có những vui buồn anh thường chia sẻ với chúng tôi, những đứa em đời chân tình anh không ngần ngại. Cách đây 5 năm, có lần anh nói với tôi:
- Có một nàng thơ đã xa cách anh rồi, mấy lâu nay nàng không tương tác gì hết!
Tôi bảo anh, có lẽ chị có lý do riêng gì đó, anh chủ động gọi điện hỏi thăm xem sao?
Anh bảo: Người ta nói bận chăm sóc mẹ già và cháu nhỏ nên không tương tác nữa!
Sau này không thấy anh nhắc đến nữa thì thôi, đời người như một chuyến tàu, có hành khách lên xuống, đến và đi cũng là lẽ thường.
Anh có bài nhiều bài thơ tạo cho tôi nhiều cảm xúc, nhiều khi tôi nhập vai họa lại cho anh vui. Cũng có những bài trong vai trò của người bạn tâm giao để hiểu anh, an ủi anh!
Chả Nhẽ
Chả nhẽ ngồi nghe lòng mối mọt
Khi chiều treo cổ bến hoàng hoa?
Phong trần cạn kiếp, chưa nguôi nhớ
Chén rượu ngang mày nâng xót xa...
Khi chiều treo cổ bến hoàng hoa?
Phong trần cạn kiếp, chưa nguôi nhớ
Chén rượu ngang mày nâng xót xa...
Uống rượu bao giờ cho đủ ấm
Giang hồ trong mắt cố nhân đây?
Chả nhẽ khoanh tay chờ mối nhện
Tơ lòng cuộn chỉ rối trong tay?
Giang hồ trong mắt cố nhân đây?
Chả nhẽ khoanh tay chờ mối nhện
Tơ lòng cuộn chỉ rối trong tay?
Cứ như kẻ lạ sầu ngơ ngác
Qua đường ném vội một ngày quên
Có không, không có thôi đành bước
Ngựa gầy cũng giục vó qua đêm...
Qua đường ném vội một ngày quên
Có không, không có thôi đành bước
Ngựa gầy cũng giục vó qua đêm...
Mỹ nữ xưa nay làm bại tướng
Chả nhẽ ta giam mộng hải hồ?
Ra đi, dẫu có mòn quan tái
Cũng cười khinh bạc với trăng xưa...
Chả nhẽ ta giam mộng hải hồ?
Ra đi, dẫu có mòn quan tái
Cũng cười khinh bạc với trăng xưa...
Trần Dzạ Lữ
***
Không Lẽ
Không lẽ trời cao không có mắt
Tài hoa một kiếp vẫn cô đơn
Lãng mạn có thừa, dư hào sảng
Biệt tài thơ phú mấy ai qua
Có lẽ ra đời "nhầm thế kỷ"
Cuộc đời dâu bể gắng mà bơi
Bóng mỹ nhân vần thơ cứ chơi vơi
Đầy nhung nhớ, đâu người kê tay gối ...?
Mỗi phong sương, trầm luân người nếm đủ
Chắt lọc vào thơ những giọt ngọc cho đời!
Chén rượu ấm lòng hồn lãng tử
Nhìn đời như thể áng mây trôi
Mắt môi buổi ấy còn đâu nữa
Vó ngựa du mục vẫn trong mưa
Thôi thì hương lửa gửi ngày xưa
Vẫn sải bước chân mộng hải hồ
Vô thường - khi có, khi không có
Cuộc đời vẫn đẹp, vẫn rất thơ!
Tài hoa một kiếp vẫn cô đơn
Lãng mạn có thừa, dư hào sảng
Biệt tài thơ phú mấy ai qua
Có lẽ ra đời "nhầm thế kỷ"
Cuộc đời dâu bể gắng mà bơi
Bóng mỹ nhân vần thơ cứ chơi vơi
Đầy nhung nhớ, đâu người kê tay gối ...?
Mỗi phong sương, trầm luân người nếm đủ
Chắt lọc vào thơ những giọt ngọc cho đời!
Chén rượu ấm lòng hồn lãng tử
Nhìn đời như thể áng mây trôi
Mắt môi buổi ấy còn đâu nữa
Vó ngựa du mục vẫn trong mưa
Thôi thì hương lửa gửi ngày xưa
Vẫn sải bước chân mộng hải hồ
Vô thường - khi có, khi không có
Cuộc đời vẫn đẹp, vẫn rất thơ!
29/5/2020
Hoàng Thị Bích Hà
Hoàng Thị Bích Hà
Bạn bè viết về anh nhiều lắm: Xin trích lại đôi dòng cho “người nằm xuống” ấm lòng cõi thiên thu.
"Cũng đều là nỗi buồn chia cách. Lời thơ đơn giản. Hơi thơ nhẹ, êm. Nhịp điệu chậm rãi. Mấy chục năm trôi qua với bao nổi trôi, cay đắng, Lữ vẫn giữ một cách “hành thơ” riêng của mình, không cần cách tân, không cần khám phá, không cần kỹ thuật này kỹ thuật nọ gì gì hết. Không cần giả danh, theo đuôi. Không “thiền”, không “đạt đạo”, không “hư vô”, không khinh thế ngạo vật, ngạo người ngạo đời và ngạo mình. Lữ làm thơ với những gì sẵn có trong mình. Hiếm khi tìm thấy trong thơ Lữ những cặp từ Hán Việt phảng phất mùi triết lý thời thượng, làm dáng. Lữ làm thơ cứ như là làm cho mình đọc. Buồn thì nói là buồn. Vui thì nói là vui. Không giả vờ vui, giả vờ buồn. Một nỗi buồn hiền lành và chân thật." (Trần Doãn Nho)
“Tài hoa phát tiết sớm, báo hiệu một sự nghiệp thơ rỡ ràng về sau. Thực tế, suốt mấy thập kỷ dài dằng dặc, Trần Dzạ Lữ đã ăn nằm son sắt với chữ nghĩa, làm thơ và mê thơ đến kiệt cùng. Có thể, ông không thừa tài hoa tư tưởng để làm chuẩn mực cho kẻ khác nương theo tựa vào, song cũng không hề thiếu bản năng sáng tạo khu biệt để tránh đi con đường đồng phục đồng dạng với những người làm thơ khác. Và, sau tất cả, dù bất kỳ chủ đề nào, thế sự hay tình yêu đôi lứa, thì giọng thơ ấy vẫn vẹn nguyên một màu sắc của thâm trầm, với những rung động tế vi.” (Lê Hoàng Tuấn Kiệt)
Anh cũng có những bài viết tâm huyết dành cho bạn bè văn nghệ trong đó có bài cho em thật chân tình và nhiều cảm xúc: Xin cảm ơn người anh tài hoa, kính mến! Yên nghỉ nhé anh!
Hoàng Thị Bích Hà
_________
Bạn đọc quan tâm kích vào đây nếu có thời gian:
https://www.vanchuongviet.org/index.php?comp=tacpham...
https://www.vanchuongviet.org/index.php?comp=tacpham...
*************
Lời chia tay bất ngờ, gửi hương hồn Trần Dzạ Lữ - Luân Hoán
Sáng nay tôi có việc đi dưới tuyết, tưởng đến chiếu mới về, nhưng thuận tiện xong việc, nên về sớm, trở lại Facebook mới biết tin buồn: Nhà thơ Trần Dzạ Lữ, người có tuổi thọ ít hơn tôi tám năm, (ông sinh 1949 tại Huế) vừa qua đời tại Bà Rịa-Vũng Tàu, Việt Nam, lúc 22 giờ 45 phút ngày 25 Tháng Giêng, 2024.
Thật vô cùng bất ngờ, nhất là anh rất khỏe mạnh không nghe tin ốm đau gì. Trước tin buồn, sau bàng hoàng, đành phải viết vài dòng chia buồn cùng các cháu và gia đình anh.
Thành tâm tiễn đưa vong linh anh sớm siêu thoát.
Chúng tôi biết tên nhau sớm, nhưng gặp nhau tương đối muộn dù Huế và Đà Nẵng, hai tỉnh thành chúng tôi thường xuyên lui tới và cả cư ngụ.
Một chút kỷ niệm lần đầu gặp nhau:
Năm 1984 tôi rời Đà Nẵng vào Sài Gòn để chuẩn bị sang Canada theo diện đoàn tụ. Lúc này tôi có người bạn thơ, anh Chu Vương Miện, hiện sống tại Hoa Kỳ. Anh Miện có một sạp bán báo và nhiều thứ linh tinh, không có giờ đi đâu được. Anh mới nhờ một người bạn anh tìm đến tôi chở đi chơi khi cần. Lúc đó tôi ở tạm nhà chị cả tôi, số 22 Lê Lợi, Quận 1, Sài Gòn, sát rạp Mini Rex, khá dễ tìm.
Nhà chị tôi lúc này đang mở quán ăn, chuyên trị chả giò, thay vì bán kem như trước. Một hôm chừng 9 giờ sáng, tôi đang ngồi ngắm thực khách vào ra, thì thấy một anh chàng đến, dựng xe ngay trước cửa và vào hỏi tôi có phải tên Châu không? Và anh cho biết, anh được anh Chu Vương Miện nhờ anh chở tôi đi đâu đó chơi nếu muốn. Thật tình ở Sài Gòn, chỗ nào, Hoàng Trọng Bân và tôi cũng đã rảo qua. Tôi lưỡng lự nhưng chợt rất vui khi anh nhắc đến “xuống thăm Lê Vĩnh Thọ.” Thế là anh đèo tôi bằng xe đạp xuống Bình Dương.
Không ngờ đường quá xa. Mãi khi ngồi trong nhà Thọ, anh mới cho chúng tôi biết anh là nhà thơ Trần Dzạ Lữ. Sự cởi mở trở nên thân mật hơn. Chúng tôi còn gặp lại nhau vài lần, và anh cũng có mặt trong đêm bạn văn cùng nhậu một bữa để đưa tôi lên đường.
39 năm qua chưa gặp lại nhau, nhưng ảnh anh thì thấy hoài trên FB. Anh mập ra, khỏe nhiều. Tôi nghe tin chị Lữ qua đời anh rất buồn, viết nhiều bài thơ thấm thía tình phu thê. Theo thời gian nguôi ngoai, sau đó anh có một người bạn thơ khác phái. Anh gởi cho tôi nhiều bài thơ của cả hai, tâm đắc xướng họa. Chu Vương Miện nói qua điện thoại với tôi, “thằng Lữ ngó lù khù nhưng bạn có về Việt Nam chơi, thì nó không thiếu em giới thiệu cho bạn tán dóc.”
Tôi chưa kịp về, người bạn trẻ tuổi khỏe mạnh hơn tôi đã ra đi. Sống chết thật khó lòng đoán trước được. Không biết ở Bình Dương, Lê Vĩnh Thọ đã biết tin này chưa, Trước đây Chu Ngạn Thư (nhà thơ ở Bình Dương) cũng nhỏ tuổi hơn tôi đã ra đi.
Tôi thật tình không muốn những người quen tôi vĩnh biệt đời sớm hơn tôi. Vì tôi mong khi tôi mất đi có được nhiều người chia buồn. Tôi luôn tham là vậy.
Tiếc, đời vừa mất thêm một người có lòng tốt nữa.
Lữ ơi, ngủ ngon.
Nhà thơ Trần Dzạ Lữ tên thật là Trần Văn Tuấn, sinh năm 1949 tại Thừa Thiên Huế.
Theo cố thi sĩ Du Tử Lê từng nhận định: “Trần Dzạ Lữ là nhà thơ thành danh từ trước năm 1975 tại miền Nam. Thơ của ông xuất hiện trên nhiều tạp chí văn chương uy tín tại Sài Gòn. Nếu tính cả thi phẩm sắp được phát hành nay mai, nhan đề “Thơ Tình Viết Trên Bao Thuốc Lá” thì họ Trần đã cống hiến cho những người yêu thơ ông ba thi phẩm chọn lọc, trong gần thế kỷ làm thơ của ông.
Luân Hoán
