Lửa Phượng, hình Võ Đình Anh DuyCuối tháng Năm. Tháng Năm chưa nằm đã sáng. Dậy sớm. Ra hiên trước đón không khí trong lành ban mai. Cỏ cây còn mơ màng ẩn hiện trong ánh sáng trắng mờ nhạt thoáng dịu hồng đọng trên vòm cây xanh trước ngõ. Tàng cây nổi bật trên nền mái đỏ ngôi nhà bên kia đường và nền trời còn trắng đục. Con lộ cát sỏi trắng xô xố tưởng có tuyết phủ nhẹ.
Vài cánh cò liệng qua, đáp xuống vạt cỏ. Màu trắng nổi bật lên nền xanh. Có tiếng chim hồng y lảnh lót gọi mặt trời. Ngước mắt nhìn, hình hồng y rõ nét trên cành lá lục. Và bỗng dưng mặt trời đáp tiếng chim gọi: cây cành bùng sáng những tia bình minh hồng vàng rạng rỡ, soi rõ mấy chùm hoa đỏ rực: Phượng!
Chỉ mới mấy chùm lác đác, mà rừng rực một niềm đau xé lòng...
Hè về! Hè về!!!
Màu hoa phượng chói lói, sinh sống như sắc máu người.
Ấy là lời kêu kỳ bí của mùa hè; trong nắng chói chang, mùa hè thét lên những tiếng lửa. (Xuân Diệu, Hoa Học Trò, tản mạn)
Ấy là lời kêu kỳ bí của mùa hè; trong nắng chói chang, mùa hè thét lên những tiếng lửa. (Xuân Diệu, Hoa Học Trò, tản mạn)
Lửa Phượng! Phượng! Trái tim của mùa Hè.
Dưới ánh nắng, Phượng chói lói bùng lửa, những cánh hoa bung rộ đón nhận tình yêu của nắng, để lại vết xước trong tim hoa, hay vết thương từ mũi tên bay vút cắm ngập cho tình nở rộ bằng những giọt máu đỏ hồng...
Hoa không thể nở không có nắng, và người không thể sống không có tình yêu.A flower cannot blossom without sunshine, and a man cannot live without love. (Max Muller, triết gia Đức, tu sĩ, thi sĩ, nhạc sĩ, chuyên về Đông phương, đọc và viết tiếng Phạn, chú trọng về Phật giáo, câu trích dẫn từ Wisdom of Buddha)
Ơi Phượng! Phượng yêu!
Phượng hay Phượng vĩ, Phượng vỹ, Soan tây, Điệp tây hoặc Hoa Nắng, Hoa Học trò... Tên khoa học Delonix regia, họ Fabaceae, đại mộc sinh sống ở vùng nhiệt đới hoặc bán nhiệt đới. Tên thông dụng trong tiếng Anh là: Flamboyant, Royal Poinciana.
Phượng vườn nhà Lai Hồng June 5
Phượng xuất thân từ những khu rừng già Madagascar. Trong rừng rậm, Phượng chen chúc khó sống và có cơ nguy tuyệt chủng, nhưng cơ may hoa rực rỡ với tàng cây cành lá mượt xanh tỏa rộng cho bóng mát, nên được đưa trồng khắp nơi trên thế giới. Người khám phá Phượng là Thống Đốc French West Indies, vùng đảo Caribbean trong Đại Tây Dương, thế kỷ 18. Tên ông là M. de Poinci, và từ đó Phượng mang tên Poinciani.
Cây Phượng được đưa vào Việt Nam thế kỷ 19, dưới thời Pháp thuộc. Thích hợp với khí hậu nhiệt đới và bán nhiệt đới, được trồng nhiều tại Huế, Saigon, Hà Nội và Hải Phòng... trong công viên, dọc vỉa hè các đường lớn, và nhất là tại các trường học. Hải Phòng có tên là Thành phố Hoa Phượng, và dạo sau này có Lễ Hội Hoa Phượng hằng năm vào khoảng tháng 5 là tháng Phượng bắt đầu rộ.
Phượng Hải Phòng, lehoihoaphuongdo.wordpress.com
Đường Hoa Phượng đỏ và vàng Hải PhòngPhượng cao vừa phải, khoảng 5 thước hoặc có khi đến 12 thước, mọc vùng khô thiếu nắng thì rụng lá, nhưng vùng có đủ mưa thì luôn xanh tươi.
Hoa Phượng lớn, có 5 cánh đỏ thắm hay màu hỏa hoàng, cánh thứ 5 luôn thẳng vút nổi bật màu trắng với lốm đốm chấm đỏ và vàng. Có một loại Phượng Vàng thì toàn màu vàng nhưng cánh thứ 5 lại trắng lốm đốm vàng, rất lạ. Loại này có tên khoa học là Regina flavida, khó trồng và ít hoa hơn Phượng đỏ.
Phượng Đỏ Phượng Vàng, hình Dough Caldwell, Đại Học Florida
Hoa Phượng Vàng gần nhà LaiHồng
Phượng đỏ và vàng trong tay LaiHồngHết hè, Phượng có trái, dài như lưỡi kiếm, bên trong có hạt dài xếp hàng ngang. Lá Phượng lăn tăn xếp đối từng đôi hai bên cọng, dính vào một cuống dài và tạo thành một chùm dài như lông chim, xanh mượt. Hoa lá trông giống chim Phượng đầu đỏ (hay vàng) và đuôi xanh dài, vì vậy được đặt tên là Phoenix/ Phượng vỹ.
Tìm hiểu sự tích liên hệ Hoa Phượng, thấy có truyền thuyết của Việt Nam và Úc.
Chuỵện người Hải Phòng kể ngày xưa có một võ sư tuyệt luân không vợ con, nuôi 5 con trai suýt soát tuổi nhau để truyền nghề. Y phục võ sinh toàn màu đỏ rực. Một năm, nước có loạn, do một tướng cướp võ nghệ song toàn nhưng rất hung hiểm. Võ sư xin triều đình cho đi dẹp loạn cứu dân lành. Chưa lên đường thì tên cướp bất thần kéo thủ hạ xông vào nhà, dùng võ lực của đám đông uy hiếp bắt trói võ sư, nhưng chưa vội giết, mà thả về với điều kiện phải dâng năm mươi cân thịt bò tơ cùng một nong xôi gấc và năm vại rượu, khiêng đến nơi đóng quân trên ngọn đồi giữa làng.
Võ sư được dân làng giúp làm thịt bò để ông hì hục khiêng lên núi. Dân làng cung cấp nếp và quả gấc nấu xôi, vừa lúc năm người con nuôi trở về từ trường thi, muốn cùng cha xông lên núi diệt giặc cướp, nhưng võ sư đã có sách lược. Ông vẫn một mình đội nong xôi thật lớn vất vả lên núi. Tên cướp mưu toan sẽ hành hạ và sau đó đầu độc võ sư, vì biết ông vừa uy dũng vừa mưu lược. Khi võ sư vất vả đến nơi với nong xôi gấc vĩ đại, tên tướng cướp vung gươm đâm võ sư ngã gục, nhưng võ sư đã gượng dậy rút lưỡi gươm phóng thẳng vào ngực tên phản loạn. Đồng thời, năm chàng con nuôi ẩn trong nong xôi vĩ đại kịp thời vung kiếm chém tên cướp, và đánh đuổi đám thủ hạ.
Dân làng an táng võ sư, và năm người con nuôi trồng năm cây quanh mộ, một giống cây có lá đẹp như thêu và lớn lên cho bóng mát rợp. Cả năm lần lượt qua đời, và năm cây bên mồ đơm hoa, một loại hoa đỏ thắm như màu áo võ sĩ. Hoa có năm cánh rực rỡ, và tàng cây đầy hoa trông xa như một nong xôi gấc vĩ đại đỏ rực. Khi kết quả, trái có hình y hệt những lưỡi gươm treo lủng lẳng trên cành. Tình Phượng trong chuyện kể này liên hệ Cha Con tình sâu nghĩa nặng.
Chuyện kể của Úc có tính cách huyền thoại. Tại Úc, thổ dân Úc Aboriginal di dân từ Châu Phi sang Á xuống Úc trên 50 ngàn năm trước, có huyền thoại Poinciana Woman khắc trên đá, theo nghệ thuật Kakadu Rock, ghi lại hình ảnh một thiếu nữ thổ dân bị sát hại, ẩn thân vào cây Phượng, có khoảng 100 năm kể từ ngày được du nhập từ Madagascar vào Úc.
Poinciana Woman, hình Shelz KeastChuyện khác là một vở bi kịch tình yêu nam nữ thuở thiếu thời, do Shez Keast – người chụp hình trên – có xem nhưng không nhớ rõ chi tiết, chỉ biết là một cuộc tình tan vỡ trong màu Phượng.
Ơi Phượng! Phượng yêu!!!
Yêu người! Yêu Phượng! Yêu hoa đầu mùa. Yêu mầu rực rỡ, yêu ai mù loà... (Phạm Duy, Phượng Yêu)
Hoa là ngôn ngữ chân thật nhất của Yêu Thương... Flowers are love’s truest language (Soren Kierkegaard, triết gia Đan Mạch thế kỷ 19)
Tem hình Phượng, Đại học Florida
Phượng Birsbane, Úc, nzguy1.livejournal.comNơi hoa bừng nở là nơi hy vọng hiện hữu. Where flowers bloom so does hope (Lady Bird Johnson, phu nhân Tổng Thống Hoa Kỳ Lyndon B. Johnson)
Luôn có ngàn hoa cho những ai muốn thấy... There are always flowers for those who want to see them (Henri Matisse, họa sĩ)
Phượng ghi nhiều kỷ niệm thiếu thời. Cấp Tiểu Học chơi cùng hoa, đá nhị cái, vặt nhị đực nhai cùng cánh hoa ngọt dịu, vặt cánh chơi trò nấu ăn, vò búp thổi phồng đập lên trán, kết hoa lên đầu làm cô dâu... Lên Trung Học, bắt đầu biết làm dáng, cũng nhai cánh hoa nhưng để môi thêm màu, không kết hoa làm cô dâu nữa mà hái hoa kết tràng dài làm dây đeo cổ tặng nhau, nam sinh hái nguyên cành tặng nữ sinh, nữ sinh cũng tặng nữ sinh, rồi ép hoa vào sách vở, vào lưu bút cuối năm kèm vài vần thơ học trò...
Mấy câu dưới đây thật ngây thơ, không thấy tên tác giả, trong bài Mãi Trong Tôi Ngôi Trường Ấy, nhặt từ một blog có tên cadasa e-learning:
... Ðến khi hoa phượng nở
Ðỏ rực cả sân trường
Cũng là khi ve khóc
Cho tình bạn chia ly...
Ðỏ rực cả sân trường
Cũng là khi ve khóc
Cho tình bạn chia ly...
Mấy câu này cũng rất thanh thoát, trong bài Hè của Hằng Nga, trích từ blog enmuathu
Hè về phượng nở vấn vương
Bạn bè mỗi đứa một phương xa rời
Cổng trường khép kín lại rồi
Sân trường áo trắng tạm thời chia xa
Những cánh Phượng trên đường là nguồn rung cảm diệu vợi:
Bước chân chiều qua ngõ
Giẫm lên cánh phượng sầu
Sắc hoa màu thắm đỏ
Gợi nhớ bóng hình nhau
Giẫm lên cánh phượng sầu
Sắc hoa màu thắm đỏ
Gợi nhớ bóng hình nhau
Cánh phượng còn in dấu
Trong day dứt ngậm ngùi
Bóng hình xưa lãng đãng
Giữa quên, nhớ, buồn, vui...
(Hồng Vũ Lan Nhi, Cánh Phượng Sầu)
Sắc hoa tưởng niệm, như Thụy Du, trong Sắc Hoa Màu Nhớ:
Cánh phượng nào của ngày xưa trong trang vở
Bông phượng nào lưu luyến buổi chia ly
Cánh phượng tặng nhau người còn nhớ
Tuổi hoa niên run rẩy nói câu gì?
Bất cứ nơi nào có Phượng trong sân trường, là có những mối Tình Phượng, có khi chỉ đơn giản là tình bạn, như trong bài thơ của tôi tìm thấy lại từ... cả nửa thế kỷ trước, dưới tên ghi Hoài Nam, đăng trong Đặc san Phượng Vỹ Houston:
Trường Đồng Khánh có đôi lầu hồng tím
Chạy song song tìm vạt cỏ nhung xanh
Với đôi hàng Phượng Vỹ đứng giao cành
Ươm hoa đỏ trời xanh màu thân mật
Chạy song song tìm vạt cỏ nhung xanh
Với đôi hàng Phượng Vỹ đứng giao cành
Ươm hoa đỏ trời xanh màu thân mật
Chiều, gió lộng, nhạc ru người ngây ngất
Sáng sương rơi tha thướt ánh bình minh
Tôi yêu nơi chôn giấu biết bao tình
Từng đôi bạn xóa hình trong nắng nhạt
Thế là hết mấy năm trời ăn học
Cả trường hồng cùng bè bạn rời xa
Một chuyến tàu... thôi hết sẽ chia lìa
Trong khi Phượng ưu sầu rơi huyết lệ...
Ðặc san Tiếng Sông Hương – Dallas 1990 có bài thơ, trích một đoạn:
Huế của mình, nay Huế của ai?
Thầy xưa, bạn cũ mất đi rồi!
Ðôi hàng phượng vĩ hoa còn thắm
Như chút u hoài năm tháng trôi!
(Thanh Cầm, Huế Của Ai?)
Một Huế, người Bắc nhưng vào Huế và yêu Huế, yêu Phượng:
Tha hương ... bỗng nhớ người yêu cũ
Dìu dặt tơ lòng như tiếng ru
Thời gian mặt nước Hương giang lặng
Cánh phượng năm mô bến mịt mùng.
(Lê Văn Lân, Nhớ Huế)
Dìu dặt tơ lòng như tiếng ru
Thời gian mặt nước Hương giang lặng
Cánh phượng năm mô bến mịt mùng.
(Lê Văn Lân, Nhớ Huế)
Và không biết bao nhiêu mối tình nở rộ mỗi mùa Phượng. Tình hè, tình chia tay, thất tình... hay kết tình một đời...
... Chùm phượng hồng yêu dấu ấy rời tay
Tiếng ve trong veo xé đôi hồ nước
Con ve tiên tri vô tâm báo trước
Có lẽ một người cũng bắt đầu yêu...
(Hoàng Nhuận Cầm, Chiếc Lá Đầu Tiên)
Bài thơ Chút Tình Ðầu của Ðỗ Trung Quân được phổ biến nhiều nhất hằng năm, tứ thơ đẹp của tuổi học trò tăng thêm phần tuyệt diệu qua nhạc của Vũ Hoàng với tựa đề Phượng Hồng:
Những chiếc giỏ xe chở đầy hoa phượng/ Em chở mùa hè của tôi đi đâu?? Chùm phượng vĩ em cầm là tuổi tôi mười tám/ Thuở chẳng ai hay thầm lặng – mối tình đầu. ..
... Những chiếc giỏ xe chở đầy hoa phượng/ Em hái mùa hè trên cây
Chở kỷ niệm về nhà/ Em chở mùa hè đi qua còn tôi đứng lại
Nhớ ngẩn người tà áo lụa nào xa...
Nơi hoa bừng nở là nơi hy vọng hiện hữu. Where flowers bloom so does hope (Lady Bird Johnson, phu nhân Tổng Thống Hoa Kỳ Lyndon B. Johnson)
Luôn có ngàn hoa cho những ai muốn thấy... There are always flowers for those who want to see them (Henri Matisse, họa sĩ)
Phượng, trong Sắc Hoa Màu Nhớ, nhạc và lời Nguyễn Văn Ðông, phổ biến mạnh tại miền Nam và hải ngoại:
...Hoa Phượng rơi đón mùa Thu tới
Ngàn phượng rơi bay vương tóc tôi...
... Nhưng lòng vẫn nhớ, một trời vẫn nhớ
Ðời đời... Phượng rơi... rơi trong lòng tôi...
Một bài thơ khác cũng được phổ nhạc – Thời Hoa Ðỏ – tác giả Thanh Tùng của Hải Phòng thành phố Phượng, do Nguyễn Ðình Bảng phổ nhạc, rất thịnh hành trong nước:
Dưới màu hoa như lửa cháy khát khao
Anh nắm tay em bước dọc con đường vắng
Chỉ có tiếng ve sôi chẳng cho trưa hè yên tĩnh
Chẳng cho lòng ta yên...
...Mỗi mùa hoa đỏ về
Hoa như mưa rơi rơi
Cánh mỏng manh tan tác đỏ tươi
Như máu ứa của một thời trai trẻ
Hoa như mưa rơi rơi
Như tháng ngày xưa ta dại khờ...
...Hoa cứ rơi ồn ào như tuổi trẻ
Không cho ai có thể lạnh lùng
Hoa đặt vào lòng chúng ta một vệt đỏ
Như vết xước của trái tim...
Ơi Phượng! Phượng yêu!!!!!!!!!!
Nhớ một thời áo trắng, có lúc ngơ ngẩn tần ngần ngắm nắng trắng ươm tơ vàng tên ngàn phượng, để tóc thề trong gió nhẹ bay bay... cùng bạn tay trong tay, ngất ngây say nhạc đỏ ve sầu ra rả, nghe đâu đây rộn rã bài ca "Trời hồng hồng sáng trong trong, ngàn Phượng rung nắng ngoài song..."
Bởi yêu Phượng nên có bài thơ về Phượng, lần này ký tên thật, viết từ 1991 thời làm báo Đất Mới bên tiểu bang xanh mãi ngàn xanh Washington, mà vết xước trong tim hoa, mới, mới, mới, bởi mũi tên bắn xé lòng vì hoa!!!!!
Bài Ca Tháng Sáu
đêm qua tôi mơ
trở về mái trường xưa hồng tím
như tìm về kỷ niệm tháng năm xưa
thời thơ ấu
dưới bầu trời tháng Sáu
lối cỏ rêu phong
còn in dấu gót chân son
trở về mái trường xưa hồng tím
như tìm về kỷ niệm tháng năm xưa
thời thơ ấu
dưới bầu trời tháng Sáu
lối cỏ rêu phong
còn in dấu gót chân son
tôi đã gặp
những khuôn mặt thân quen ngày cũ
ríu rít vui mừng như một lũ chim non
những đôi mắt long lanh khuất sau vành nón
có thơ lồng trong lá
"mát mặt anh hùng khi nắng hạ
che đầu thiếu nữ lúc mưa xuân"
bạn và tôi
ngơ ngẩn đứng tần ngần
ngắm nắng tháng Sáu ươm tơ vàng trên tàn phượng đỏ
để tóc thề trong gió nhẹ bay bay...
tay trong tay
ta ngất ngây say nhạc ve sầu ra rả
nghe đâu đây rộn rã bài ca
"trời hồng hồng
sáng trong trong
ngàn phượng rung nắng ngoài song..."
những khuôn mặt thân quen ngày cũ
ríu rít vui mừng như một lũ chim non
những đôi mắt long lanh khuất sau vành nón
có thơ lồng trong lá
"mát mặt anh hùng khi nắng hạ
che đầu thiếu nữ lúc mưa xuân"
bạn và tôi
ngơ ngẩn đứng tần ngần
ngắm nắng tháng Sáu ươm tơ vàng trên tàn phượng đỏ
để tóc thề trong gió nhẹ bay bay...
tay trong tay
ta ngất ngây say nhạc ve sầu ra rả
nghe đâu đây rộn rã bài ca
"trời hồng hồng
sáng trong trong
ngàn phượng rung nắng ngoài song..."
lần theo dấu cỏ
thấy trên vỏ cây sù sì
xác ve ghì gốc phượng
thân đã chết mà tình còn vướng mắc
lòng bâng khuâng
trong khoảnh khắc
thấy sự còn mất
chợt tỉnh giấc
bất giác nắm trong tay
cả một khoảng đầy hư vô...
thấy trên vỏ cây sù sì
xác ve ghì gốc phượng
thân đã chết mà tình còn vướng mắc
lòng bâng khuâng
trong khoảnh khắc
thấy sự còn mất
chợt tỉnh giấc
bất giác nắm trong tay
cả một khoảng đầy hư vô...
Hư vô, hư vô...
Ơi Phượng! Phượng yêu!!!!
Hư vô, hư vô... bởi hoa nở nhắc nhở mười ba la mật:
"Hoa: Ðây là hình tượng ẩn dụ sự tu hành mười ba la mật. Sự tu trì này là nhân để nhập pháp giới, thành tựu mọi công hạnh của bồ tát đạo. Hình ảnh đóa hoa nở khai là hình ảnh của tâm bồ đề khai mở trong tâm thức người. (Thầy Hằng Trường, thuyết giảng về Kinh Hoa Nghiêm)
Hoa bang, 25 tháng 6, 2013
Trần Thị Lai Hồng
