Turku là một thành phố cổ kính của Phần Lan, xây dựng từ thế kỷ 13 ở cửa sông Aura bên bờ duyên hải Tây Nam. Tính đến cuối năm 2016, thống kê dân số Turku là 187,564 người, và là thành phố đông hàng thứ sáu trong tổng số 5,557.086 người Phần Lan.
Những người Việt đầu tiên đặt chân đến Turku là vào năm 1987, gồm khoảng 300 thuyền nhân mà hầu hết được tiếp nhận từ trại tỵ nạn Pulau Bidong, Mã Lai. Con số này đã phát triển do những người ở vùng khác đến, do sinh đẻ, kết hôn, đoàn tụ gia đình, và gần đây lại có thêm một số sinh viên từ VN sang du học. Tuy không có thống kê chính thức nhưng nhiều người vẫn ước lượng là chỉ “vào khoảng năm trăm đến bảy trăm”.
Kể từ những ngày đầu bỡ ngỡ với khí hậu lạnh lẽo và ngôn ngữ phức tạp, đến nay cộng đồng VN nhỏ bé ở Turku đã hội nhập được vào đất nước lạ lẫm này nhờ truyền thống nhân đạo của Phần Lan khá cao, những người thất nghiệp, già yếu và con trẻ được săn sóc chu đáo. Nên người Việt Turku cũng đang đóng góp trong nhiều lãnh vực. Con em của họ nhờ hưởng giáo dục tốt cũng đang thành đạt trong nhiều ngành nghề, có em đã là Bác sĩ, Dược sĩ, một em là Tiến Sĩ Vật Lý.
Ngày 17 tháng Sáu sắp tới, người Việt cũ, mới sẽ họp mặt để kỷ niệm 30 năm kể từ ngày những người Việt đầu tiên đến Turku.
Đây là dịp để biểu lộ thân tình với nhau ở một xứ sở xa xôi, mà cũng là dịp để biểu lộ lòng biết ơn với đất nước Phần Lan, với bạn hữu và hàng xóm láng giềng Phần Lan.
TURKU, FINLAND 17/6/2017 - Ở một thành phố cổ kính tại đất nước Phần Lan chỉ có hơn 5 triệu dân, lễ kỷ niệm 30 năm của cộng đồng Việt Nam đã diễn ra khá tốt đẹp. Giữa một thời điểm nhạy cảm đối với nhiều nhóm di dân tại các quốc gia Âu Châu nói chung, buổi lễ đã biểu lộ được tinh thần hòa hiếu và biết ơn của người Việt. Tất cả những viên chức di trú từng đến trại tỵ nạn tiếp nhận họ, những viên chức xã hội từng giúp đỡ họ lúc mới đến, những thầy giáo dạy nghề, những cô giáo dạy tiếng Phần Lan, dạy tiếng Việt từ ba chục năm trước đều được mời lên nhận hoa và quà kỷ niệm. Cảm động nhất là những đứa bé ngày xưa, nay đã thành niên cũng lên tặng hoa và hát với những bà giáo cũ.
Buổi lễ cũng kết nối tình cảm của mấy trăm người Việt sống tại đây với sự có mặt của các Thượng Tọa Phật Giáo, Linh Mục Công Giáo, những người đã đến từ ba chục năm trước, những người mới đến, và cả một số sinh viên mới sang Phần Lan du học. Cao điểm của buổi lễ là khi một số người Việt với các em bé lên sân khấu hát một bản nhạc phổ thông của Phần Lan, thì tất cả quan khách Phần Lan chiếm khoảng hơn 1/3 đều đứng dậy, cùng cất tiếng hát theo vang dội hội trường rồi chấm dứt bằng bản nhạc mừng sinh nhật bằng ba ngôn ngữ VN, Phần Lan và Anh ngữ.
Chi phí tổ chức, thực phẩm & giải khát cho buổi lễ đều do cộng đồng VN nhỏ bé nơi đây đóng góp. Mọi công tác đều được làm thiện nguyện.
Những thông điệp của người Việt ở Turku đã được bà Lê Thị Mỹ Dung, đại diện cộng đồng, diễn tả trong một bài phát biểu. Khi bà vừa nói vừa xúc động, nhiều quan khách Phần Lan trong buổi lễ cũng lau nước mắt.
Sau đây là nguyên văn bài phát biểu bằng song ngữ Việt & Phần Lan:
Bài phát-biểu của Đại Diện Cộng Đồng VN, bà Lê thị Mỹ Dung, trong buổi lễ Kỷ Niệm 30 Năm Người Việt Turku
Turun vietnamilaisten edustajan, Le Thi My Dungin ajatuksia Turun vietnamilaisten 30- vuotisjuhlassa
Kính thưa quý vị quan khách, quý tu sĩ, quý bà con cô bác và các anh chị em.
Hôm nay là ngày kỷ niệm “30 NĂM NGƯỜI VIỆT TURKU”, tôi rất vinh dự lên đây phát biểu vài lời.
Vinh dự này được ban tổ chức trao cho tôi, có lẽ chỉ vì gia đình chúng tôi thuộc những nhóm người Việt đầu tiên đến Turku, và bản thân tôi là một cô giáo dạy tiếng Việt cho trẻ em VN tại các trường học từ năm 1990 đến nay, nên tôi đã có dịp chứng kiến nhiều lứa trẻ lớn lên, chứng kiến mọi thay đổi của cộng đồng này.
Arvoisat juhlavieraat,
Tänään vietnamilaisten Turkuun saapumisen 30 -vuotisjuhlapäivänä minulla on kunnia olla tässä teidän edessänne ja lausua muutama sana. Ehkä syy sille, miksi sain kutsun pitämään tätä puheenvuoroa, on se, että kuulun ensimmäisten Turkuun saapuneiden vietnamilaisten joukkoon ja olen toiminut vietnaminkielen opettajana vietnamilaisille lapsille ja nuorille vuodesta 1990. Olen saanut nähdä nuorten kasvavan ja todistaa tämän yhteisön kehitystä.
Nhớ lại những ngày đầu tiên, tờ báo Turku Sanomat xuất bản ngày 6 tháng Sáu 1987 có đăng tải một tấm hình chụp vài gia đình VN mới đến, với lời cước chú: “Những người tỵ nạn VN đầu tiên mới đến Varissuo ngày hôm qua, đang còn bỡ ngỡ và mỏi mệt”
Những người trong tấm hình ấy đều là những thuyền nhân đã đặt sinh mạng của bản thân và gia đình lên những chiếc thuyền mỏng manh để vượt biển tìm ra nước ngoài. Sau khi Cộng Sản Bắc Việt chiến thắng miền Nam vào năm 1975, những chính sách chuyên chế của CS cũng đã được áp dụng ở miền Nam. Với lý lịch của gia đình ở miền Nam VN, bản thân tôi cũng như nhiều người đã không được sử dụng, không được làm việc, không còn đường sinh sống. Hầu hết những quyền căn bản của con người đều bị tước đoạt. Nhiều lần ra đi, nhiều lần bị bắt, bị tù, nhưng tôi vẫn phải tiếp tục tìm cách đi và may mắn đến được trại tỵ nạn trên đảo Pulau Bidong, Mã Lai, rồi được phái đoàn Phần Lan chấp nhận cho định cư ở Phần Lan.
Muistelen ensimmäisiä päiviä, kun Turun Sanomat julkaisi 6.6.1987 kuvan muutamasta vietnamilaisesta perheestä kuvatekstillä: “Ensimmäiset Turkuun tulevat pakolaiset saapuivat Varissuolle eilen hämmentyneinä ja väsyneinä“
Kaikki kuvassa olleet henkilöt ovat uskoneet omansa ja perheidensä hengen pieniin ja kiikkeriin veneisiin päästäkseen pakoon ulkomaille. Sen jälkeen kun Pohjois-Vietnamin kommunistit tunkeutuivat voittoisan taistelunsa jälkeen etelään vuonna 1975, kommunistien tyrannista politiikkaa sovellettiin myös etelässä. Koska perhetaustani oli Etelä-Vietnamista, minä, kuten moni muukaan samassa tilanteessa, en saanut tehdä töitä, olla hyödyksi tai tehdä mitään tienatakseni elantoani. Lähestulkoon kaikki ihmisen perusoikeudet riistettiin. Yritin useasti lähteä pakoon ja jouduin aina kiinni ja vangituksi, mutta minun oli silti vain jatkettava yrittämistä. Onnekseni pääsin viimeisellä yrityskerrallani pakolaisleirille Pulao Bidongin saarelle, Maleisiaan, ja sieltä tulin hyväksytyksi kiintiöpakolaisena Suomeen.
Như thế vào năm 1987, có khoảng 300 thuyền nhân đầu tiên đã được chuyển đến định cư ở Turku, và đấy là năm đánh dấu thời điểm hình thành và phát triển của cộng đồng người Việt ở thành phố này.
Cho đến nay 2017, tuy không có số thống kê chính xác, nhưng cộng đồng người Việt nơi đây có thể đã tăng trưởng đến con số 7 hoặc 800 người, do: kết hôn, sinh sản, đoàn tụ gia đình, một số người ở những nơi khác đến, nay lại có cả một số sinh viên sang du học.
Con số tăng trưởng tuy không đáng kể, nhưng có nhiều thay đổi khác đáng được ghi nhận hơn.
Đó là: Chúng tôi đã có nhiều nỗ lực để thích nghi với đất nước này . Chúng tôi đã ổn định lại tinh thần sau những kinh nghiệm bi thảm mà hầu hết chúng tôi phải trải qua. Sau 30 năm sống trên đất mới, chúng tôi đã vượt thoát được những trở ngại về ngôn ngữ, khí hậu, văn hóa... Chúng tôi cảm thấy hạnh phúc khi được làm việc, được trở thành những con người hữu dụng như mọi người khác trong xã hội.
Niinpä vuonna 1987 300 ensimmäistä venepakolaista siirrettiin asettumaan Turkuun. Se oli myös vuosi, jona vietnamilaisten yhteisö sai alkunsa ja alkoi kehittyä tässä kaupungissa.
Tarkkoja tilastoja ei ole, mutta vietnamilainen yhteisö on tähän päivään, vuoteen 2017, saakka kasvattanut henkilömääräänsä 700 tai 800 hengellä avioliiton, perheenlisäysten, perheen yhdistämisten, muualta Turkuun muuttaneiden sekä vaihto-oppilaiden kautta.
Vaikka jäsenmäärän kasvu ei ole suuri, monet muut muutokset yhteisössämme ansaitsevat tulla kerrotuksi: Olemme pyrkineet sopeutumaan tähän maahan. Olemme saaneet rauhan traagisten kokemustemme jälkeen. 30 vuotta asuttuamme uudessa maassa olemme ylittäneet vaikeudet mm. kielen, ilmaston ja kulttuurin suhteen. Olemme onnellisia voidessamme tehdä töitä ja olla hyödyllisiä yhteiskunnan jäseniä kuten muutkin.
Về phương diện tín-ngưỡng, những người theo hai tôn giáo lớn tại VN là Công Giáo và Phật Giáo đều có chỗ thờ phụng. Mỗi ngày Chủ Nhật, những người Công giáo thường đến tham dự Thánh Lễ tại nhà thờ Thánh Birgitta, nơi đây họ đã có hai Linh Mục nói tiếng Việt hướng dẫn. Những vị này đến Phần Lan ở tuổi thiếu niên, trưởng thành, tu học ở Roma và đã thụ phong Linh Mục tại Phần Lan. Đặc biệt, Giáng Sinh và những ngày quan trọng khác trong lịch phụng vụ, giáo dân đều được tham dự Thánh Lễ bằng Việt ngữ do các vị Linh Mục Việt Nam cử hành. Còn các tín đồ Phật Giáo cũng đã đóng góp tiền bạc và nhân lực, xây dựng được một ngôi chùa ở Moisio, ngoại thành Turku. Họ thường gặp gỡ ở ngôi chùa này vào ngày Rằm và ngày Mùng Một (tức là ngày 15 và ngày 1 Âm Lịch), cũng như hành lễ vào ngày Phật Đản và các ngày lễ khác của Phật giáo.
Kaikilla Vietnamin kahteen suurimpaan uskontokuntaan, buddhalaisuuteen ja katolilaisuuteen, kuuluvilla on paikkansa harjoittaa uskontoaan. Joka sunnuntaina katolilaiset kokoontuvat jumalanpalvelukseen Pyhän Birgitan kirkossa, jossa heillä on myös kaksi vietnaminkielistä pappia uskonoppainaan. Nämä miehet saapuivat Suomeen nuorina, lähtivät Roomaan opiskelemaan ja palasivat sitten Suomeen, jossa heidät vihittiin papeiksi. Erityisesti jouluna ja kirkkovuoden muina tärkeinä juhlapäivinä vietnamilaiset seurakuntalaiset pystyvät osallistumaan omalla kielellään pidettyihin messuihin. Buddhalaiset puolestaan ovat keränneet rahaa ja talkoovoimin rakentaneet oman temppelinsä Moisioon, Turun ulkopuolelle. He tapaavat usein temppelillä kuukalenterin 15. sekä ensimäisenä päivänä, samoin Buddhan syntymäpäivänä ja muina buddhalaisuuden pyhäpäivinä.
Riêng cá nhân tôi cảm thấy rất hạnh phúc trong việc làm cô giáo dạy tiếng Việt cho trẻ em VN tại các trường học ở Turku theo chính sách giáo dục Phần Lan. Công việc của tôi là giúp các em tuy đã thành thạo tiếng Phần Lan là ngôn ngữ chính, nhưng vẫn có thể nói được tiếng Việt để thông cảm với cha mẹ và gia đình các em.
Henkilökohtaisesti olen erittäin onnellinen työssäni saadessani opettaa äidinkieltämme vietnamilaisille lapsille turkulaisissa kouluissa, Suomen koulujen opetussuunnitelman mukaisesti. Minun tehtäväni on auttaa lapsia, jotka puhuvat sujuvasti suomea pääkielenään, niin että he pystyvät kommunikoimaan ja ymmärtämään omia vanhempiaan ja muuta perhettään.
Chúng tôi kính trọng luật pháp và văn hóa Phần Lan nhưng cũng vẫn có những cố gắng để duy trì văn hóa gốc của chúng tôi, giúp cho con em chúng tôi có thể biết được nguồn cội của chúng mà sống tự tin trong xã hội Phần Lan.
Kunnioitamme Suomen lakeja ja kulttuuria, mutta silti yritämme säilyttää kulttuuritaustaamme. Haluamme tällä auttaa omia lapsiamme tuntemaan juurensa ja elämään vahvalla itsetunnolla varustettuina osana suomalaista yhteiskuntaa.
Làm công việc này suốt 27 năm qua, tôi được chứng kiến các em nhỏ VN đã và đang tiếp tục trưởng thành một cách tốt đẹp. Nếu thế hệ cha mẹ của các em đến đây lúc đầu chỉ có thể làm những công việc ít đòi hỏi đến ngôn ngữ và tay nghề, thì ngày nay các thanh niên VN đang có mặt hầu như trong tất cả các ngành nghề để đóng góp với xã hội Phần Lan.
Xin đan cử một ví dụ: Chỉ riêng gia đình ông Hà Văn Kiên sống tại Varissuo đã có đến 3 cô con gái tốt nghiệp Dược Khoa, và một người con trai tốt nghiệp Tiến Sĩ Vật Lý tại Đại Học Turku sau khi hoàn thành luận án vào năm 2013: đó là Tiến Sĩ Hà Kiến Đăng Trình.
Còn nói chung thì các em học trò Việt Nam đều đã và đang đứng dậy một cách mạnh khỏe với trái tim và khối óc. Có nhiều em đã pha trộn dòng máu VN với dòng máu Phần Lan. Tất cả những em trai khác khi đến tuổi quy định cũng đều đi tập huấn quân sự như các thanh niên Phần Lan.
Tässä työssä jo 27 vuotta toimineena olen saanut nähdä vietnamilaisten lasten kehittyneen ja jatkavan kehittymistään positiiviseen suuntaan. Jos vanhempien sukupolvi on pystynyt tekemään töitä vain vähän kielitaitoa ja asiantuntijuutta vaativissa tehtävissä, uusi sukupolvi pääsee nyt antamaan panoksensa yhteiskunnalle jo lähes kaikissa mahdollisissa ammateissa.
Tästä esimerkkinä Varissuolla asuvan herra Hà Văn Kiênin perhe: Kolme tytärtä on valmistunut farmaseutiksi ja poika on väitellyt tohtoriksi Turun yliopiston fysiikan laitokselta vuonna 2013.
Useissa perheissä ovat vietnamilaiset ja suomalaiset geeniperimät sekoittuneet. Kaikki vietnamilaiset nuoret miehet suorittavat asepalveluksen samalla tavoin kuin suomalaisetkin nuoret miehet Suomen armeijassa. Vietnamilaissuomalaiset nuoret haluavat osallistua tämän maan rakentamiseen avoimin sydämin ja mielin.
Nếu thế hệ những người lớn tuổi như chúng tôi vẫn luôn luôn buồn nhớ quê hương, thì con cái chúng tôi đã và đang đâm rễ ở đất nước này.
Sự trưởng thành và hạnh phúc của con em chúng tôi chính là phần thưởng tốt đẹp nhất dành cho chúng tôi, sau tất cả những khó khăn mà thế hệ chúng tôi đã trải qua.
Samaan aikaan kun me ikääntyvän sukupolven edustajat edelleen muistelemme surulla ja kaiholla kotimaatamme, meidän lapsemme kasvattavat jo juuriaan tähän uuteen maaperään.
Kaikkien kokemiemme haasteiden jälkeen, omien lastemme kasvu ja onni ovat meille parhaita palkintoja.
Thưa quý vị, quý bà con cô bác,
Hyvät naiset ja herrat, veljet ja siskot,
Hôm nay chúng ta có mặt nơi đây gồm những người Việt thuộc nhiều lứa tuổi, có người đến trước, có người đến sau, có người Phật giáo, có người Công giáo... Chúng ta gặp nhau là để kỷ niệm ngày cộng đồng VN ở thành phố Turku này đã tròn 30 tuổi, kể từ ngày những người đầu tiên đặt chân đến đây. Chúng ta cùng nhìn lại 30 năm qua để duy trì tình đồng hương của những người có cùng nguồn cội.
Tänään me paikalla olevat vietnamilaiset edustamme useita eri ikäluokkia. On niitä, jotka saapuivat Suomeen ensin ja niitä, jotka saapuivat myöhemmin. On buddhalaisia ja katolilaisia. Kaikki me olemme kuitenkin saapuneet näihin juhliin samasta syystä: juhlimaan Turun vietnamilaisten yhteisömme täyttämistä 30 vuotta siitä päivästä laskien, kun ensimmäiset vietnamilaiset saapuivat tänne. Muistelkaamme siis yhdessä 30 vuoden taivaltamme ja säilyttäkäämme edelleen maanmiestemme välinen rakkaus ja yhteisöllisyys.
Cũng có mặt hôm nay là nhiều giới chức Phần Lan đã rộng lượng tiếp nhận những người Việt từ các trại tỵ nạn Thái Lan, Hồng Kong, mà đa số là từ đảo Pulau Bidong, Mã Lai.
Có mặt hôm nay là một số giới chức ở thành phố Turku trong các ngành xã hội, huấn nghệ... những người đã từng kiên nhẫn giúp đỡ chúng tôi trong những ngày bỡ ngỡ.
Có mặt hôm nay là những cô giáo Phần Lan đã từng vất vả đi học tiếng Việt để có thể dạy được tiếng Phần Lan cho lớp trẻ tỵ nạn đầu tiên ở Turku, những người bạn Phần Lan đã đến tận nhà để thăm hỏi, ân cần chỉ dẫn cho chúng tôi trong những ngày mới đến.
Meidän lisäksemme tänään paikalla on myös monia Suomen virkamiehiä, jotka avoimin sylin ottivat meidät vastaan pakolaisleireiltä Thaimaasta, Hong Kongista sekä valtaosan Pulau Bidongista, Maleisiasta.
Läsnä ovat myös Turun kaupungin sosiaali- ja koulutusalan virkamiehiä, jotka auttoivat meitä kärsivällisesti alkuhämmennyksen yli uudella elämäntiellämme.
Paikalla on suomalaisia opettajia, jotka näkivät paljon vaivaa ja opettelivat vietnamin kieltä voidakseen opettaa ensimmäisille pakolaisnuorille suomea. Joukossa on myös suomalaisia perheystäviä, jotka saapuivat koteihimme asti auttamaan, tukemaan ja opastamaan meitä ensimmäisinä päivinämme täällä.
Thưa quý vị: Những ngày bỡ ngỡ đã qua.
Hyvä yleisö, alkuajan hämmentävät päivät ovat nyt ohi.
Ngày hôm nay nhiều người trong cộng đồng VN đã thấy lòng đầy cảm xúc khi ngửi mùi củi đốt sauna, trong lúc ngắm nhìn những làn khói lan tỏa trên mái nhà, giữa đám lá vàng rực rỡ mùa thu.
Chúng tôi đã thấy lòng ấm áp trong mùa đông khi thấy con em chúng tôi cùng các bạn hữu Phần Lan cười đùa lăn lộn trong đám tuyết.
Chúng tôi cũng rạo rực khi tuyết tan, ngắm nhìn những đóa hoa đầu tiên trồi lên trên mặt đất trong tiếng chim hót tưng bừng vào buổi sớm mùa xuân.
Chúng tôi cũng đứng bên mọi người, xúc động như mọi người khi nhìn đống lửa được đốt lên trước dinh mùa hè của Tổng Thống Phần Lan ở Naantali vào đêm Hạ Chí, trong lúc mặt trời vừa chạm xuống đầu ngọn cây thì lại mọc lên.
Nykyään monet vietnamilaisen yhteisön jäsenet liikuttuvat tuntiessaan saunan tuoksun, katsellessaan katon rajassa leviävää vesihöyryä saunoessaan keskellä ruskan värittämää syysmetsää.
Tunnemme sydämissämme lämpöä kylminä talvipäivinä katsellessamme lastemme leikkejä lumessa suomalaisten ikätovereidensa kanssa.
Iloitsemme myös lumen sulamisesta, ihailemme ensimmäisiä maan pinnalle työntyviä kukkia ja nautimme lintujen riemukkaasta laulusta kevätaamuina.
Mekin seisomme muiden rinnalla ja seuraamme juhannuskokon roihuamista Suomen presidentin kesähuvilan lähellä Naantalissa, kun aurinko laskeutuu koskettamaan puiden latvaa ja nousee taas uudelleen.
Thưa quý vị quan khách, quý tu sĩ, quý bà con cô bác và các anh chị em,
Arvoisat juhlavieraat,
Ngày hôm nay, với vinh dự được đứng đây để phát biểu những lời nói này, thì đối với tôi, lời nói quan trọng nhất là:
- Với tất cả tấm lòng thành thật, tôi xin mạo muội thay mặt cho cộng đồng người Việt Turku để trân trọng cảm ơn đất nước này, cảm ơn thành phố Turku này, cảm ơn tất cả các giới chức Phần Lan, các bạn hữu Phần Lan, và cảm ơn tất cả các bạn hàng xóm láng giềng đã cho chúng tôi được chung sống tốt đẹp ở nơi đây với đầy đủ phẩm giá của con người.
Tänään, kun minulla on kunnia olla täällä teidän edessänne, haluan vilpittömin mielin ja sydämin Turun vietnamilaisen yhteisön puolesta kiittää Suomea, Turun kaupunkia, kaikkia virkamiehiä ja ystäviä sekä naapureita, kaikkia jotka ovat myötävaikuttaneet siihen, että meillä on nyt hyvä ja ihmisarvoinen elämä Suomessa.
Tôi xin chân thành cảm ơn quý vị.
Lämpimät kiitokset!
Nguyễn Bá Trạc
Chú thích của Tác Giả Nguyễn Bá Trạc về đoạn Video trong bài viết: *Turku là một thành phố cổ ở vùng Tây Nam nước Phần Lan. Năm 1987, có khoảng 300 người Việt đầu tiên đến định cư. Ba mươi năm qua, con số có phần phát triển. Họ sống như thế nào ở một thành phố xa lạ trên đất nước Bắc Âu này? Câu chuyện 30 năm được kể tóm tắt bằng âm thanh 3 bản đàn piano của một chú bé VN 14 tuổi và một số hình ảnh lưu giữ trong album của một số gia đình sống tại đây.
