Mùa Vu Lan. Thật may mắn cho những ai được cài đóa hồng trên ngực áo. Bởi họ còn Mẹ. Tôi thì cài bông trắng. Nhưng điều tôi tin chắc là mẹ tôi đã gặp… bà Ngoại, và vì thế, mẹ đã có thể gài lên ngực một đóa hồng thật tươi từ đó…

Bông Hồng Cho Mẹ

Con cài bông hoa trắng
Dành cho mẹ đóa hồng
Mẹ nhớ gài lên ngực
Ngoại chờ bên kia sông…

Đỗ Hồng Ngọc
(Vu Lan 2012)

Võ Tá Hân, người nhạc sĩ đã có đến hơn 30 CD nhạc Phật giáo và hằng trăm khúc tình ca nổi tiếng, một hôm tình cờ đọc được bài thơ ngắn ngủn này đã cảm xúc viết nên khúc hát Vu Lan thật thiết tha dành cho những người con… không còn Mẹ.

Và tiếng hát da diết của ca sĩ Thu Vàng thấy trên youtube:

Tình Yêu Còn Mãi

(Bội Hoàng, 2014)

Nguyễn Thị Khánh Minh từ Santa Ana, mùa Vu Lan 2016 viết trong bài “Ngoại Chờ Bên Kia Sông”:

“Lại đến mùa Vu Lan. Những đóa hồng đỏ hạnh phúc bung nở vành môi vẽ một vòng sum vầy thỏ thẻ Mẹ Ơi. Những đóa hồng trắng ngân đọng nước mắt lung linh đôi bờ xa vắng âm vang tiếng gọi Mẹ Ơi. Trong niềm, vừa hân hoan vừa cảm động, tôi nhớ đến bài thơ về Mẹ mà khi đọc nhịp tim tôi như bị nghẹn,

(Bông Hồng Cho Mẹ, Đỗ Hồng Ngọc)

Thử xem. Đọc. Nghe. Rồi hít vào một hơi thở sâu, im vắng, thì mình như nghe được tiếng nước mắt đang vỡ ra… Vỡ bung như ngọn sóng xanh lấp lánh biển pha lê. Vỡ tung như ngọn pháo hoa rơi vô vàn sợi ánh sáng trong đêm. Những cái vỡ, không tan mà thăng hoa, phải chăng đó là tận cùng của Đẹp? Như hạt nước mắt này, nó bung bung. Ánh lên bóng của Ngoại đang đứng bên kia sông, bên kia là bên của miên viễn không còn sinh tử? Và Mẹ, Mẹ đang từ cõi chết đi vào cõi sống ấy để lọt vào vòng ôm ấm áp của Ngoại. Mẹ đi từ nụ hồng đỏ nở duyên trùng phùng Ngoại. Ý thơ mầu nhiệm làm sao.

Tôi thấy không nói nên lời được để tả cho chính xác cảm giác của mình về sự mênh mang “ý tại ngôn ngoại” trong sâu thẳm bài thơ này. Về cái rất không nghĩa của Mất Còn. Đến với tôi là ý niệm con đường sinh tử đang xóa đi dưới cảm xúc của đứa con, - là Đỗ Hồng Ngọc đây -, người chiêm nghiệm sống chết thật là như không, đóa hồng trắng người đang đeo là một thực tại, đóa hồng đỏ đang rưng rưng trên áo Mẹ kia, là áo nghĩa của thực. Tất cả đều ở thì đang, không còn hôm qua ngày mai phút tàn giây tới. Sinh mệnh không khởi đi và chấm hết bằng hai đầu tiếng khóc nữa. Là Đây. Là Đang. Một thực tại sống động xóa hết biên giới không gian và thời gian. Hình dung Mẹ, trong hơi thở hắt ra bỗng trong suốt nhẹ nhàng đứng lên, trong ngày hội tưng bừng của Tình Mẫu Tử, cúi nhìn bàn tay đứa con run run cài lên ngực áo mình một đóa hồng đỏ, và Mẹ phất phới đi trong nôn nao cho kịp giờ hẹn với Ngoại. Ôi ta mất mẹ và ôi Mẹ vừa có Ngoại. Vô biên lâng lâng nỗi Còn Mất… Huyễn ảo vô cùng khiến những giây tơ vi tế nhất trong cảm xúc ta bị đánh động.

Ngoại Chờ Bên Kia Sông, tôi viết hoa vì mỗi mỗi chữ của câu thơ này là khởi đề dẫn đến chiêm nghiệm ảo hóa về sinh tử. Và toàn bài thơ là tấm tình trong vắt ban sơ của người con, rất nhỏ, mà cũng đã rất già. Bởi rất nhỏ thì mới yêu thương Mẹ được hồn nhiên như thế. Và phải chăng, rất già mới có thể biến yêu thương ngây thơ thành một tình yêu vượt qua được đau đớn của chia lìa sinh tử, như thế.

Cảm ơn Nhà thơ Đỗ Hồng Ngọc, cho tôi biết thêm một nhịp đập thương yêu nữa của Hiếu Tử, cho tôi từ bây giờ đã có thể chấp nhận một cách nhẹ nhàng khi nghĩ đến một lúc nào đó phải xa Mẹ. Không phải là một cái xa hẳn rồi, mất hẳn rồi như tôi vẫn thường nghĩ nữa. Trong hạt nước mắt rơi lại thấp thoáng nụ cười, nhìn Mẹ của ta lại cài hoa hồng đỏ về bên Ngoại. Ôi! Cái không nói của Ngoại Chờ Bên Kia Sông đã lấp đầy cảm xúc và ý nghĩ của tôi đến thế!

Và lúc này đây, còn được thấy mẹ ra vào thì hãy thỏ thẻ bên vai mẹ rằng,

… mỗi ngày đi qua đang cài cho con một bông hồng… (thơ Đỗ Trung Quân)

Trong hoan hỷ địa mẫu tử, tôi đọc thầm cho riêng mình, gửi đến các con tôi,

(thơ NTKM)

Thưa có phải cũng có chút gặp gỡ giữa “sẽ một ánh nhìn theo con. trở lại” và “Ngoại Chờ Bên Kia Sông”?

Nguyễn Thị Khánh Minh

Santa Ana, Mùa Vu Lan

mà nhà phê bình Tô Thẩm Huy cảm thán:

“Bài thơ ngắn, vỏn vẹn 20 chữ, mà thâm thúy, ảo diệu vô cùng. Đọc lên điếng cả hồn.

Phải chép lại ra đây.

Con cài bông hoa trắng
Dành cho Mẹ đóa hồng
Mẹ nhớ gài lên ngực,
Ngoại chờ bên kia sông

Rõ ràng Nguyễn Thị Khánh Minh đã cảm bài thơ đến vô cùng, đến “tận cùng của đẹp”, tận cùng của ý nghĩa sinh tử kiếp người, không khởi đầu, không chấm dứt. Thời gian tan biến mất. Thơ tuyệt, mà người cảm thơ cũng quá tuyệt. Thật là may mắn có được người đồng điệu như thế.

Bài phổ nhạc hay, hai giai điệu khác nhau mà hòa hợp, hỗ tương lẫn nhau. Tuy thế, cảm xúc khi đọc bài thơ nó đến ào ạt, như cùng một lúc nó trào dâng, bủa vây tứ phía, làm bàng hoàng, run rẩy khắp cả châu thân. Cảm xúc từ bài nhạc nó đến khoan thai, từ tốn, êm đềm”.

Lê Uyển Văn từ Trà Vinh viết: Bài viết tuyệt vời được khơi nguồn từ bài thơ đẹp. May mắn cho chúng ta được thưởng thức những tuyệt phẩm này. Xin đa tạ!

Còn Trieu Minh (Úc) ghi cảm nhận khi nghe bài hát từ giọng ca Thu Vàng: “Doc va nghe Nhac, nghe Nghen o nguc, nuoc tu lan tren Ma”.

ton  t thì comment: “Nghe nhức xương, thấm tới tủy”;

chrslam thì ghi: Đã nghe đi nghe lại cả chục lần bài hát này. “…Mẹ nhớ gài lên ngực. Ngoại chờ bên kia sông…” Một cảm giác khó tả. Cám ơn thi sĩ và nhạc sĩ.

Và E-Temple ghi nhận: “ Chỉ có 4 câu ngắn ngủn thôi mà thành lời ca, và hát mãi không muốn dừng. Con dập đầu lạy Phật, xin Mẹ được vãng sinh ‘ Nam mô Đại Từ Đại Bi A-Di-Đà Phật….’”

Nguyễn Thị Tịnh Thy từ Huế viết trong “Yếu Tố Bất Ngờ Trong Bài Thơ Bông Hồng Cho Mẹ”:

“Bông hồng cho Mẹ của bác sĩ – thi sĩ Đỗ Hồng Ngọc là một bài thơ hay về mẹ. Hay đến mức nào? Hay đến mức lặng người, lạnh người… Bài thơ được viết theo thể tứ tuyệt ngũ ngôn, chỉ vẻn vẹn bốn câu, hai mươi chữ nhưng đủ để khiến người đọc có nhiều phức cảm buồn vui, thấu đạt lẽ sinh tử, cảm ngộ điều được mất… để có thể tỉnh thức, an nhiên trước sự nghiệt ngã của quy luật sinh ly tử biệt.

(…)

Viết về cái chết, về nỗi đau tử biệt nhẹ nhàng như thế, nhà thơ đã thấm nhuần triết lý của nhà Phật. “Vô thường”, “sắc không”, “tứ khổ”, “diệt khổ”, “từ ái”… được chất chứa trong từng câu chữ giản dị tưởng chừng như không còn là thơ, không phải là thơ.  Mặc dù bài thơ đậm chất triết lý, nhưng chất triết lý ấy đến một cách đơn giản, không trau chuốt gọt giũa, không cao đàm khoác luận. Mọi cảm xúc, tình cảm trong bài thơ vừa như có, vừa như không; vừa rất nặng, vừa rất nhẹ; vừa hiện thực, vừa kỳ ảo. Tất cả đều tùy thuộc vào cách mà mỗi người cảm nhận về cái chết, về tình mẫu tử, về lẽ tử sinh. Sâu sắc và đa nghĩa như thế, Bông Hồng Cho Mẹ là cả một chân trời nghệ thuật mà ở đó, mọi đường nét nghệ thuật dường như tan biến trong tình cảm sâu nặng của người con đối với mẹ, để rồi lan tỏa đến người đọc. Khiến cho người đang nằm có thể bước đi, khiến cõi chết trở thành cõi sống, khiến âm dương cách biệt trở nên gần lại, đậm chất nghệ thuật nhưng không thấy dấu hiệu của nghệ thuật…”

(đặc san Liễu Quán, số 12, Vu Lan 2017).

Mùa Vu Lan này, xin gởi bạn đôi dòng về bài thơ Bông Hồng Cho Mẹ như một lời chúc mừng đến bạn, người đã rất sướng vui, tự hào, khi còn được cài một bông hồng đỏ thắm trên ngực áo của mình! “Rồi một chiều nào đó anh về, nhìn Mẹ yêu, nhìn thật lâu… rồi nói nói với Mẹ rằng… Me ơi, Mẹ ơi, Mẹ có biết hay không?…” (Phạm Thế Mỹ).

BS Đỗ Hồng Ngọc

(Văn hóa Phật giáo, số 280, Vu Lan)

Mùa Vu Lan năm ngoái, tôi đọc được bài thơ này:

Bông hồng cho Mẹ

Đỗ Nghê

(Vu Lan 2012)

Bài thơ ngắn. Ngắn như giấc mơ hạnh phúc của một đời người. Ngắn như thời gian của những ngày tôi còn có mẹ… “Nước mắt vốn chảy xuôi” thành sông thành biển, một vài giọt “rơi ngược dòng” có thấm tháp vào đâu! Tôi không viết mà ghi chép lại, từ trong cái ký ức tồi tàn của mình, xin được như chút hương khói dâng lên mẹ để tưởng nhớ trong mùa Vu Lan này…

Con cài bông hoa trắng

Đã mấy mươi năm, Vu Lan nào tôi cũng chỉ được một bông hoa trắng. Những bông hoa trắng tiếp nối, chắc chắn sẽ theo tôi đến hết đời. “Con cài bông hoa trắng” lên áo của những ai mồ côi mẹ đều thiệt thòi, đáng thương và tội nghiệp như nhau, cho dù nó đã là một thằng già 60 tuổi như tôi!…

Ngày mẹ theo thầy tôi vào Nam, tôi hãy còn ẵm ngửa. Cô gái nhà quê mới lấy chồng hơn năm, còn chưa kịp quen chốn thị thành, đã phải bồng con bỏ xứ, bỏ làng, bỏ cha mẹ, anh em, bỏ tất cả vì “xuất giá tòng phu”!… Bước xuống tàu là…hết, là biền biệt, là vĩnh viễn chia xa. Chắc hẳn ngày đó mẹ tôi đau lòng lắm! Người ta chẳng thường nói “thà tử biệt hơn sinh ly” đó sao…

Tôi lớn lên giữa Sài Gòn không họ hàng thân thuộc, không có một chút khái niệm nào về miền quê của mình. Có chăng là do thầy mẹ tôi kể lại, và câu chuyện luôn kết thúc bằng tiếng thở dài: “không biết bây giờ…!” Quê ngoại xơ xác, những năm đói kém, con cái còn gửi người thân nuôi giúp, có gì cho mẹ tôi mang theo? Tới một tấm ảnh gia đình cũng không, những gì mẹ tôi còn lại là ở trong trí nhớ, ở trong những hình ảnh nhạt nhòa được ghi lại đằng sau những giọt nước mắt! Lần nào cũng vậy, mẹ tôi luôn gói gọn trong một vài cái tên, vài kỷ niệm nho nhỏ, nó như để nhắc nhở tôi về một nguồn gốc, về một mối quan hệ mà tôi không hình dung ra được…

Chiến tranh càng kéo dài, mẹ tôi càng héo hắt. Nhất là từ dạo, tin “chiến sự” có thêm phần tin máy bay “oanh tạc”, mẹ tôi lại có thêm những đêm mất ngủ, bà ngồi trong màn, lầm rầm khấn vái tới khuya. Không ai biết mẹ tôi khấn gì, anh em tôi không nghe được, thầy tôi cũng không nghe, chỉ yên lặng nhìn, cái nhìn xót xa và chịu đựng. Rồi nỗi đau đó lan rộng trong nhà, chúng tôi cố không nói chuyện với nhau về bất cứ điều gì liên quan đến cuộc chiến, để mẹ tôi bớt ray rứt và nguôi ngoai phần nào chăng…

…Ngày đi học, tôi luôn ao ước nghỉ hè được về quê chơi như những đứa bạn cùng lớp, cái miền quê xa thẳm chỉ còn trong ký ức của mẹ, tôi cũng biết như thế nhưng không ngăn mình được. Cái mơ ước nhỏ nhoi và “không tưởng” đó lại cứ lớn dần, nó hình thành một nỗi ám ảnh với mọi người trong nhà, nhất là mẹ tôi!…

…Mùa hè luôn gắn liền với tháng Bảy, tháng của gặp gỡ âm dương. Mẹ tôi cúng cô hồn rất tươm tất. Bà trải một chiếc chiếu ra trước cửa nhà, bày lên đó chè, cháo, xôi, gà, bánh trái để cúng, rồi sau đó đốt rất nhiều “giấy tiền, vàng mã”. Mẹ tôi nói để cho những vong hồn xa nhà làm lộ phí mà về, người cõi âm chắc đi lại dễ hơn, chứ như mẹ tôi nhớ quê mà không có đường về,… khổ lắm!

…Rằm tháng Bảy, mẹ dắt anh em tôi lên Chùa, cài cho chúng tôi những đóa hoa hồng thật đẹp, và tự tay cài cho mình một bông hồng đỏ thắm lên áo. Đó là lúc tôi thấy mẹ tôi vui nhất, dù đã mười mấy năm qua mẹ tôi không hề có lấy một chút tin nào về nhà ngoại, nhưng tôi biết tự trong thâm tâm, mẹ tôi luôn hy vọng và thực sự mong mỏi mình còn được một bông hồng như vậy!…

… Khi những chuyến tàu sắt nối liền Nam Bắc vừa có, thì có lẽ mẹ tôi là một trong những thường dân đầu tiên lên tàu. Bà gói ghém thật kỹ những món quà, có những thứ mẹ tôi để dành từ lâu lắm. Tôi biết mẹ tôi luôn chuẩn bị cho cái ngày về thăm quê này kể cả trong những giấc mơ! Anh em tôi không ai đi theo dù rất muốn, bởi lúc bấy giờ thầy tôi đang đi “học tập”, chúng tôi đã gom góp và bán đi tất cả những gì có thể bán được, cố gắng góp nhặt cũng chỉ đủ chi phí cho một người… Lên tàu đi, mẹ tôi lại rơi nước mắt…

Từ ngoài quê, mẹ tôi gửi thư về, những lá thư dài kể đủ thứ chuyện, ngoại tôi cũng yếu lắm, bà cố sống chỉ để chờ gặp đứa con gái hơn 20 năm xa cách. Rồi ngoại mất, mẹ tôi ở lại ngoài đó thêm ít lâu để chịu tang. Khi về mẹ tôi mang theo được tấm ảnh chụp khuôn mặt của một người phụ nữ, chít khăn mỏ quạ và nụ cười hiền hậu, phô hàm răng đen nhánh. Mẹ tôi nói hình của ngoại để thờ. Anh em tôi cũng biết mặt ngoại từ đó…

Năm sau thì thầy tôi “học tập” về, mẹ tôi đã vất vả càng vất vả hơn, một mình bà lê la khắp các chợ trời vỉa hè mà mua mà bán nuôi cả nhà. Năm sau nữa thì mẹ tôi đi theo ngoại! Tôi cũng đã ngoài 20, chưa làm được điều gì có nghĩa cho mẹ, mà nếu có thì có lẽ chỉ một điều duy nhất làm cho mẹ tôi đỡ khổ, đỡ dằn vặt, đó là: tôi học được Đại Học và không phải… đi lính!…

Cuối cùng, tôi tự hứa với mình, tôi sẽ gọi điện cho anh Đỗ Nghê, chỉ để nói với anh là tôi… đang đọc bài thơ của anh trong ngày Rằm tháng Bảy dù rằng tôi đã… thuộc lòng từ mùa Vu Lan năm ngoái!…

Ngô Đình Hải

(Vu Lan 2013)
…………………………………………

* tựa của Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc.