Thời gian gần đây tin tức bạn bè không may ngã bệnh chúng ta thuờng thấy trong đó có chứng đột quỵ (stroke). Có người phải từ giã cõi đời, có người may mắn sống được thì phải trở thành phế nhân đi đứng nói năng rất khó khăn.
Thông thuờng chúng ta khi tuổi về già khi nghe bạn hữu mắc phải tai nạn này thì hay chú trọng đến “anh chàng Cholesterol” làm nghẽn mạch máu nhưng còn có thêm một thủ phạm nữa là cao huyết áp (hypertension) – khác với cholesterol làm nghẽn mạch mà cao máu gây nên vỡ mạch máu mà người VN chúng ta càng về già càng hay gặp!
Cục vón Cholesterol chận mạch máu và Cao máu làm vỡ mạch máu có hậu quả tương tự là ngưng cung cấp Oxy cho tế bào não làm cho các tế bào não bị chết. Tai biến nặng hay nhẹ của nạn nhân tùy theo vị trí của các tế bào não và thời gian cấp thời hay kéo dài…
Người viết tin rằng thủ phạm Cao máu đầu tiên gây hại cho người Việt chúng ta do hay Ăn Mặn:
Muối
Các loại mắm, nước mắm, trong nấu nướng thì “lạt một miếng nuốt không trôi”. Tuổi học trò nào trái cóc, khế, chanh, thơm chua cái gì cũng có quệt vào muối ớt… đến lúc tuổi cao trong bữa ăn khi nào cũng có chén nước mắm ớt bên cạnh. Dù trong tô canh, dĩa xào cũng vừa độ mặn rồi?
Cái Miệng hại Cái Thân nghĩa đen ra sao?
Chúng ta mới nghiệm ra rằng đây là thói quen của vị giác do “cái lưỡi” chúng ta mà ra.
May một phần tại chúng ta ở vùng nhiệt đới, nóng ẩm mồ hôi ra liên tục làm lượng muối trong cơ thể ra bớt phần nào. Nhưng dầu sao càng về già khi mạch máu chúng ta không còn dẻo dai nữa, chứng cao huyết áp do ăn mặn là nguyên nhân chính gây ra bệnh tật.
Nguyên nhân 2 do người mình Hay lo lắng!
Dĩ nhiên hoàn cảnh xã hội, gian khổ chiến tranh, văn hóa cũng là nguyên nhân thầm lặng làm tánh người hay người Á Châu nói chung hay lo lắng! đây cũng là nguyên nhân thầm lặng cho bệnh Cao huyết áp.
Hiện nay phong trào yoga thiền cũng là liệu pháp tinh thần giúp chống stress và nuôi dưỡng cái Tâm và cũng gián tiếp giúp giảm chứng Cao Huyết Áp.
Nụ Cười là Thang Thuốc Bổ
Người viết nhận thấy người mình hay thể hiện nội tâm ra ngoài: nét mặt hay đăm chiêu tư lự (serious), ít ai có nét vui vẻ ra ngoài? Người mình dễ cáu bẳn – gắt gỏng! Nói qua nói lại đôi ba câu là dễ to tiếng ngay nhất là ai có huyết áp cao? (ngược lại dễ nóng giận cũng đưa đến huyết áp cao)!
Người Mỹ dù họ trong nhà ra sao không biết nhưng ra đường nét mặt họ bình thản, luôn có “nụ cười xã giao”. Người mình khi chụp hình chúng ta ít cười nếu so hình với người nước ngoài khi nào cũng “ráng cười tươi” mới chụp.
Còn nhiều nguyên nhân khác nữa trong chứng cao huyết áp trong bài biên soạn cô đọng và ngắn gọn dưới đây.
Nhưng rốt cuộc nói gì thì nói, người viết xin trở lại chủ đề chính là mong chúng ta tránh bớt muối và nhớ tuổi già xin Đừng ăn mặn!
Hypertension: danh từ chỉ về chứng áp lực máu bị cao hay Áp Huyết Cao. Áp Huyết là số đo áp lực máu trong động mạch máu. Động mạch giống như các ống dẫn máu đi khắp thân thể của bạn. Áp lực máu cao gây tổn hại động mạch, các cơ quan nội tạng như tim, thận, và mắt.
Cao áp huyết gây tai biến gì?
Cao áp huyết làm hư hại các mạch máu khắp thân thể. Hậu quả về sau các mạch này bị vỡ ra gây thương tổn cho các bộ phận trong thân thể. Quan trọng nhất là não bộ.
Phần đông chúng ta hay lơ là chứng cao máu cho đến khi các biến cố xảy ra như:
• cơn suy tim: tim phải làm việc mạnh hơn do áp suất cao lâu ngày thành cơ tim càng dày ra áp lực càng mạnh cho áp suất máu
• Hư Thận
• Tính phồng cơ của dương vật bị hư
• Tai biến não: mạch máu nuôi não bị đứt gây ra liệt não Stroke
• Mắt bị hư hại
• Aneurysm: thành mạch máu bị trương phồng do đó bị mỏng ra nên dễ vỡ bung ra.
Số đo huyết áp có ý nghĩa gì?
Có 2 số đo trên máy đo huyết áp. Systolic: Số đo nằm trên chỉ lúc tim co thắt. Số đo dưới diastolic: để chỉ lúc tim nghỉ ngơi không còn co thắt. Áp lực máu lên xuống thay đổi trong ngày, do vậy số đo trung bình áp lực máu rất quan trọng.
Systolic cần thấp hơn 140
• Đây là số đo áp huyết của bạn khi tim đẩy máu vào thân thể bạn
• Tốt nhất khi số đo nhỏ hơn 120, có thể cho phép giữa 130-140 thôi còn trên 140 là quá cao
• Các số đo này rất quan trọng cần theo dõi
Diastolic cần thấp hơn 90: Đây là số đo áp huyết khi máu trở về tim
Cái gì làm áp huyết bị cao?
A. Những nguyên nhân bạn không thay đổi được:
- Tuổi tác (càng cao tuổi áp huyết càng cao)
- Do tiền sử về gia đình
B. Những thứ bạn có thể thay đổi được:
- Những thứ bạn ăn
- không biết hoạt động
- quá nặng cân
- quá căng thẳng
Làm thế nào bạn có thể làm giảm cao máu?
– Ăn uống tốt, bạn hãy biết giới hạn và giảm Muối bằng cách tránh dùng nước tương, thức ăn đóng gói, đồ hộp, dưa muối và muối ăn.
– Tập thể dục: gắng 5 ngày 1 tuần, mỗi lần ít nhất là 30 phút. Năng Đi bộ là thể dục hay nhất, thích hợp cho tuổi già. Nhưng bạn nhớ không đi quá chậm, chớ đi quá nhanh, tay cũng đánh xa theo nhịp chân đều đặn cố gắng càng nhiều các khớp đều cử động theo đầu có lợi cho một lần đi bộ không bỏ phí nhịp điệu nào.
– Hãy giảm cân
– Giảm căng thẳng
– Bỏ hút thuốc!
– Hạn chế rượu:
1 cốc/ngày cho đàn bà
2 cốc/ngày cho đàn ông
Nhớ uống thuốc cao máu đều đặn hàng ngày: Nếu bác sĩ của bạn cho thuốc hạ cao máu, điều quan trọng rằng bạn hãy uống thuốc cho đúng.
Theo dõi áp huyết của bạn:
Kiểm tra số đo áp huyết của bạn cho thật chắc nằm dưới số đo 140/90 bất cứ lúc nào.
• Hãy mua 1 máy đo áp huyết ở cánh tay tại các cửa hàng thuốc.
Đo lúc nào?
* Ngủ dậy chưa tập thể dục, tỉnh táo xong mới đó. Lần 2 trước lúc đi ngủ cũng đo một lần nữa
* Khi đo áp huyết phải trong tư thế ngồi, hai chân song song nhau, bàn chân ngang bằng trên sàn nhà, còn cánh tay để thoải mái trên mặt bàn.
* Bạn nhớ nghỉ thở đều đặn, nhẹ nhàng ít nhất 15 phút khi nào thật khỏe, thư thả trong người mới bắt đầu đo huyết áp.
* Khi bạn đang đo chớ suy nghĩ gì cả, chẳng nói chuyện với ai cả và nhớ không tức giận ai, relax hoàn toàn trong đầu
• Bạn hãy đo 3 lần 1 tuần vào những thời điểm khác nhau trong ngày.
Nhớ ghi những số đo đó lúc mấy giờ trong vài ngày liên tục sau mang đến bác sĩ của bạn vào lần hẹn kế tiếp.
Bỏ hút thuốc
Hút thuốc không những làm hại phổi bạn mà còn làm tổn thương đến tim mạch của bạn nữa.
Hàng năm có đến 1.5 triệu người Hoa Kỳ bị suy tim, trong đó 500,000 người bị tử vong vì chứng này. Hút thuốc lá làm gia tăng khả năng suy tim và tai biến não rõ ràng nhất.
Hạ huyết áp (hypotension)
Thử bàn sơ về khi nào là huyết áp thấp (Hạ Huyết Áp)
Áp suất máu thình lình bị hạ thấp dưới 90/60 đó là triệu chứng hạ huyết áp
Nếu số đo huyết áp chỉ 120/80 chúng ta xem như bình thường. Nhưng mỗi khi huyết áp chúng ta thấp quá dưới 90/60 thì chúng ta đang bị chứng hạ huyết áp (hypo-tension)nhưng thứ này không gây triệu chứng và chưa cần quan tâm lắm cho vấn đề chữa trị. Nhưng có nhiều lúc cơ thể gặp vấn đề hệ trọng cần cung cấp thức ăn và dưỡng khí cho não bộ, thì chứng hạ áp có thể đe dọa tính mạng cho bệnh nhân
Trong ngày bình thường huyết áp hạ lúc tối về.
Nhưng cũng có người có chứng hạ huyết áp có vài nhóm dễ mắc chứng này; thí dụ có tới 30% người Già thường gặp trường hợp huyết áp giảm đột ngột khi đang ngồi hoặc đang đứng chẳng hạn.
Nó gây cho ta Chóng mặt, hoa mắt, buồn nôn, khó tập trung.
Nặng hơn thì không biết gì, mệt thở dốc, tim đập rất nhanh, da tím tái thì cần đi cấp cứu gấp.
Tuy nhiên nếu bạn không hề gì nhưng chứng này kéo dài thì phải khám bác sĩ để có liệu pháp.
* * *
Phụ chú:
Không phải chỉ bớt muối ăn không thôi?
Điều đầu tiên người viết xin giải thích ngoài lề một ít: Người nước ngoài dùng chữ muối (salt) khác với người mình khi nói đến muối ta thường nghĩ đến muối ăn. Người Mỹ nói đến muối ăn thì có từ table salt hay sea salt để chỉ muối ăn. Khi họ nói chữ muối không thì không hình dung là muối ăn như mình.
Tránh ăn mặn tức là tránh muối Ăn. Thông thường chúng ta chỉ nghĩ đến chữ mặn nhưng thật ra là tránh hỗn hợp của Sodium tên hóa học là Natrium (Na).
Bạn tránh muối ăn hay bớt muối nhưng ăn nhiều bột ngọt thì cũng tai hại y nhau.
Người viết xin lạm bàn liên quan đến hóa học một ít: Bột ngọt hay vị tinh không thể thiếu trong thức ăn hàng ngày của con người. Tên hóa học thì chúng ta gọi nó là monosodium glutamate (MSG) nó được chiết ra từ Glutamic Acid (C5H8NO4H).
Như vậy về căn bản bột ngọt, chúng ta nói gốc của nó là một Muối tức là muối Glutamat. Người nội trợ hay lầm chỉ có muối ăn mới là muối nhưng thật ra muối ăn cũng là một trong nhiều loại muối, nó là gốc Cloride (Cl) hay (NaCl).
Tương tự, bột ngọt là muối nhưng đến từ gốc muối Glutamate hay công thức của nó là C5H8NO4Na (monosodium glutamate).
Tránh muối tức là tránh Sodium, Sodium (Na) không những trong muối ăn, bột ngọt mà những gói bột nêm trong gói mỳ ăn liền hàng ngày mà chúng ta ăn. Khi ăn mỳ gói ta dùng bột nêm đó ít thôi, pha với nước súp chúng ta nấu sẵn thì là cách tránh Sodium tốt nhất./.
Đinh Hoa Lư
Ngày 17/6/2021
Ngày 17/6/2021
Nguồn: Pacific Free Clinic Stanford Medicine School
