Nước Việt chịu ảnh hưởng sâu sắc của truyền thống Phật giáo bắc truyền vì vậy việc ăn chay cũng đã phổ biến từ xa  xưa. Có người ăn chay trường, ăn chay kỳ hoặc không định kỳ… nhưng nhìn chung việc ăn chay là một thói quen, một phần quan trọng trong đời sống và tu tập của người Việt, cho dù là xuất gia hay tại gia. Tương truyền việc ăn chay là do vua Lương Võ Đế bên Tàu khởi xướng, sau này theo sự truyền bá Phật pháp mà thâm nhập vào đời sống của người Việt ta. Ăn chay theo quan điểm Phật giáo là vì từ bi, tôn trọng sự sống của muôn loài; là vì tránh cái họa nợ mạng…

Ngày nay Lối sống mới, những nhóm ăn chay mới họ có lý do khác; ăn chay vì môi trường, ăn chay vì sức khoẻ… Hiện nay những giới tinh hoa (elite) giàu có, trí thức, địa vị cao… Họ ý thức rằng: ăn chay có lợi cho sức khoẻ; vì vậy phong trào ăn chay ngày càng lan rộng và phát triển, không chỉ ở Việt Nam mà khu vực Bắc Mỹ - Tây Âu cũng phát triển rất mạnh. Những nhóm ăn chay tuyệt đối (vegan) rất thịnh hành  ở đây. Theo thống kê thì hiện ở Mỹ có khoảng ba mươi triệu người ăn chay. Ở Anh có 17% dân số ăn chay… Những nhóm ăn chay này liên kết nhau chặt chẽ. Họ đấu tranh cho quyền súc vật, cho môi trường… Và họ ăn chay có khoa học, chú ý đến dinh dưỡng và tố chất nên họ khoẻ mạnh và sống an lạc.

Ăn chay theo truyền thống xưa nay của người Việt xem ra có những vấn đề cần  nói. Những người ăn chay không chú ý đến dinh dưỡng, tố chất… mà chỉ sơ sài theo kiểu: “rau dưa tương chao cho qua ngày” vì thế nhiều người suy kiệt sớm! cho dù ăn chay vì từ bi, vì thương yêu muôn loài  hay ăn chay vì môi trường, vì sức khoẻ cũng cần chú ý đến dinh dưỡng. Người ăn chay thường thiếu vitamine  B12 nên dễ suy kiệt, dễ mắc bệnh lú lẫn sớm… vì vậy cần phải bổ sung thêm B12 (cái này có bán ở các tiệm thuốc, giá cả cũng không mắc) và cũng có nhiều trong trái bơ. Người ăn chay cũng cần bổ sung nhiều đạm vì thực vật tương đối ít đạm. Đạm có nhiều trong bông cải xanh, bơ, rau kale, hạt hạnh nhân, đâu phộng… hoặc các chế phẩm vegan đạm (whole soy milk, Whole Wheat) nếu là người chơi thể thao, lao động nặng nên uống thêm loại sữa này, hoặc là sữa bông lúa, sữa hạnh nhân… Người ăn chay cũng thường thiếu chất sắt, sắt có nhiều trong củ dền đỏ, rau spinach, các loại hạt như hướng dương chẳng hạn! Ở Việt Nam việc chế biến đồ ăn chay khá giống thức ăn Tàu; chiên xào nhiều dầu và tương chao thì nhiều muối… vì vậy nhiều người ăn chay mà vẫn cao máu, tiểu đường, tim mạch… Việc này tạo nên nhiều hiểu lầm không đáng có cho việc ăn chay. Ăn chay không hề thiếu chất, thiếu dinh dưỡng như nhiều người lầm tưởng, thậm chí ăn chay còn giúp cho sự bền, bỉ dẻo dai hơn. Hiện có những lực sĩ điền kinh ăn chay, các diễn viên Hollywood cũng ăn chay, nhiều chính khách, khoa học gia cũng hưởng ứng việc ăn chay.

Ở Âu - Mỹ, mỗi buổi sáng người ta thường ăn một chén yến mạch (oat meal) hay diêm mạch (grits). Đây là món ăn truyền thống lâu đời, hai món này nhiều xơ, tốt cho tiêu hoá, lại tốt cho tim - mạch. Các khách sạn dù sang trọng hay bình dân đều có món ăn sáng này (dù là trả tiền hay bữa sáng miễn phí). Món gì cũng thể thiếu nhưng oatmeal và grits thì không thể thiếu. Người Âu - Mỹ ăn chay họ thích những món, hấp, nướng, luộc sơ… ít thích chiên, xào như ta. Đó cũng là lý do giúp cho các vitamins và khoáng chất không bị mất trong quá trình chế biến. Họ ăn rau, củ, quả, hạt… và ít dùng những món chế biến như thực phẩm chay giả mặn như ta!

Trái bơ (avocado) là một tặng phẩm rất tuyệt vời của thiên, đối với người ăn chay lại càng quan trọng. Trái bơ cung cấp nhiều đạm, nhiều vitamins và chất béo an toàn. Người  Việt ăn bơ thường xay làm sinh tố hoặc giằm với đường… Người Âu - Mỹ họ ăn tươi như ăn rau vậy, hoặc làm salat  trộn với bắp non luộc, hành tây cắt hột lựu, thêm gia vị, muối vừa miệng để lạnh và ăn với chips (bánh tráng) rất ngon và bổ dưỡng. Đậu nành là một món không thể thiếu đối với người ăn chay, nó được chế biến thành nhiều món: đậu phụ, sữa nước, sữa bột, bánh mứt… đậu nành mệnh danh là “thịt bò chay”, là “protein của người nghèo”… Là nguồn đạm quan trọng cho người ăn chay, nó lại an toàn không cholesterol… Tuy nhiên với phụ nữ có bầu  thì dùng có giới hạn vì có thể ảnh hưởng đến hormone nữ. Gần đây có nhiều bài viết xuyên tạc bảo rằng ăn nhiều đậu phụ có thể gây ung thư. Điều này hoàn toàn sai trái. FDA (cơ quan an toàn thuốc - thực phẩm Mỹ) khuyến cáo: Đậu phụ và các chế phẩm của đậu nành hoàn toàn an toàn, không có gây ung thư như tin đồn. Những tin xấu này nó xuất phát từ những người chống đối và muốn gây nhiễu loạn. Ngoài đậu nành thì đậu xanh cũng là một loại thực phẩm tốt, nhiều đạm… Nói chung họ đậu cung cấp nhiều dinh dưỡng bổ khỏe và an toàn

Ăn chay vì đức tin tôn giáo hay ăn chay vì sức khoẻ đều tốt cả. Hiện nay gia súc nuôi được cho ăn thực phẩm tăng trưởng, tiêm chích hormone tăng trưởng… vô cùng độc haị, những chất ấy tồn dư trong thịt, khi ta ăn vào sẽ tích tụ gây ung thư, đột biến gene, gây những vụ nhiễm khuẩn hoàng loạt… Ấy là chưa kể hiện nay những trang trại nuôi gia súc làm ảnh hưởng đến khí hậu, môi trường; lượng phân khổng lồ ấy tạo nên hiệu ứng nhà kính. Lượng thực phẩm (nhất là ngô) để nuôi gia súc có thể đủ để xoá nạn đói trên toàn cầu. Để sản xuất một kg thịt thì cần  một lượng nước gấp mấy mươi lần sản xuất một ký đậu nành!  Đây là một vấn đề lớn của xã hội loài người chứ không riêng một quốc gia nào!

Cuộc sống hiện đại vốn nhiều thay đổi nhanh chóng, con người dễ căng thẳng, dễ bùng phát xung đột, loạn động… việc ăn chay càng trở nên cần thiết. Ăn chay giúp con người trở nên, an hoà hơn, nhu thuận hơn. Một khi lòng từ trải ra thì làn sóng giao thoa sẽ lan khắp đất trời. Con vật nó cũng có sự tham sống sợ chết, con vật nó cũng biết đau khổ, con vật nó cũng có cảm nhận thân thuộc (tuỳ theo mức độ cao thấp của các looà). Vì vậy không nỡ nào giết nó để bồi bổ cho thân mình.  Phật và chúng sanh vốn đồng một thể, vì mê, vì nghiệp báo luân hồi… mà đoạ làm thân thú, biết đâu trong số những con vật mà ta ăn thịt ấy lại là người thân của ta trong quá khứ!  Nhà phật cũng có câu: “kiếp này ăn nó nửa ký kiếp sau trả lại tám lạng”, oan oan tương báo… Nỗi thống khổ này bao giờ mới chấm dứt được! trong lịch sử Phật giáo tương truyền có một thiền sư bưng bát canh thịt lên quán sát và bảo: chiến tranh cũng từ bát canh này mà ra. Ấy là nợ xương máu nên phải trả là vậy.

Ăn chay hiện nay trở thành một phong trào lan rộng ở Âu-Mỹ. Người ăn chay tức tự mình bỏ bớt chút ích kỷ hưởng thụ. Ăn chay vì mục đích nào cũng đáng tán dương cả. Xã hội càng nhiều người ăn chay thì càng thêm nhiều người an hoà, từ ái. Cứ theo lẽ tương tức tương sinh ăn chay nhất định sẽ đem lại an lạc cho mọi người.

Tiểu Lục Thần Phong