(Chia sẻ với chị Tùng Vân)
May mà thời gian đã có độ lùi khá xa – 1975 đến nay hơn 40 năm – cách nhìn dù muốn hay không đã chuyển hóa rất nhiều, không cứng ngắc cực đoan dẫn đến phủ định sạch trơn các vấn đề thuộc phạm trù “thương tầng kiến trúc” cũ. Tôi mở bút, viết theo những gì mình nghĩ về thi phẩm “Lời Tình Buồn” của anh Chu Trầm Nguyên Minh.
Nhốt mình trong thư phòng im vắng chiều cuối đông, dành trọn thời gian nhẩn nha xem lại toàn tập bản thảo photo – (gồm 67 bài, 49 trong số đó đã được in tái bản tháng 11/2012- nxb Thanh niên) - anh gửi qua bưu điện tặng tôi thời điểm tháng Giêng 2013 - như một ký thác nhờ giữ hộ. Tôi đọc từng bài kể cả những bài anh cho không phù hợp (tô bút dạ xanh lá), khi đưa in lại - để có thể hiểu chút gì về “cái tôi trữ tình” nhất quán trong thơ Chu Trầm Nguyên Minh giữa tư bề thời cuộc ngổn ngang những năm cuối thập niên 1960. Bởi dẫu sao nhà văn-nhà thơ là một người nào đó cụ thể của lịch sử - ghi chép hiện thực chung quanh mình và phát đi thông điệp gì đó về phía cuộc sống ngay lúc bấy giờ hay mãi mãi cho ngàn sau…
Bước vào không gian thơ CTNM, người đọc gặp lại bút pháp, phong cách tư duy đặc trưng Saigon đẫm chất trữ tình phóng khoáng – không bị câu thúc, e dè sợ sệt bởi bất cứ rào cản nào. Câu thơ dài ngắn, dòng nối dòng, mô tả, giãi bày, chẻ nhỏ cái tôi cảm xúc trước hiện thực khách quan. Người đọc nhận ra nhiều chiều kích tâm trạng - nỗi cô đơn, niềm hạnh phúc mong manh, bi kịch chứng kiến “cuộc hành quyết bản thân trong thế trận bên này/bên kia giữa hai lằn đạn” - nếu đứng lệch một phía nào đó giữa lúc chạng vạng, người ta giống như thể “chột mắt”. Khởi đi từ chỗ chênh vênh đó, thơ CTNM là tiếng thở dài của phận người trầm luân đầy những băn khoăn, trăn trở:
-huyệt tôi dọn sẵn cuối đường
lúc nghiêng thân nặng cõi trần gian đau
là khi vĩnh viễn tôi về
tay đưa vốc cháo lú mê kiếp người. (Kiếp Người -Trang 3)
-gió qua kiếp mỏi luân hồi
tôi còn nhìn lại chỗ ngồi trầm luân
gió đau thương đã vô cùng
tôi đưa tay gõ hỏi chừng đời tôi
gió lên vật vã yên bồi
Người treo tôi mãi giữa trời cô đơn. (Gió- Trang 65)
Không riêng CTNM, những ai sống trong lòng quê hương ngày cũ đều không tránh khỏi trạng thái tâm lý chán chường, mỏi mệt. Tương lai mù mịt, cuộc chiến sẽ đi về đâu, sẽ kết thúc với dạng thức nào??? Thất vọng đời cha, tuyệt vọng đời con, nhà thơ không thấy gì ngoài “định mệnh buồn như biển vắng bao la”:
hãy lớn mau trong lòng mẹ đi con
súng AK và M.16
đang bắn ngang, xé dọc quê nhà
con ra đời sẽ giăng tay cầm lấy
định mệnh buồn như biển vắng bao la (Thơ Cho Con Sắp Chào Đời -Trang 7)
Nhiều bài anh dành cho người thân, cho đồng đội bạn bè - những giọt lệ rơi xuống “Hành Lang Vĩnh Biệt” thật cảm động.
1-Thư Cho Mẹ
khi con về đó muộn màng
Mẹ từ dương thế khói vàng lung linh
thuyền đưa bến quá vô tình
sầu con ở lại riêng mình nôi xưa
buổi về hồn Mẹ hay chưa?
chiều trên đồng vắng ai đưa sang bờ?
lệ con dõi bóng mịt mờ
nguyện xin cầu nhẹ ván thiêng Mẹ về
2-Thư Cho Cha
Cha đi, từ ấy, phương trời
tuổi con ở lại giữa đời lửa bom
đèn chong, mắt nhớ, chiều hôm
tình con vọng tưởng núi buồn, mộ Cha. (Khi Về Phan Thiết Để Tang Chị - Trang20)
-Em về phố đó
Khăn tang trên đầu
Đường xưa dốc mỏi
Cây lá âu sầu
Chị ơi nào biết
Thương chị ngàn sau
Em về phố đó khói hương ưu hoài
Trong căn nhà trống
Nước mắt không nguôi
Em quỳ xuống đó
Ôm mặt khóc ròng
Chị ơi em biết
Giờ chỉ một mình (Trang 52,53)
Riêng bài thơ Lời Tình Buồn đến nay đã tròn 50 năm (sáng tác năm 1967 – Vũ Thành An phổ nhạc) - như một lời chia tay đầy nuối tiếc của kẻ ra đi chẳng biết ngày về… “Anh đi rồi” vang lên như lời than thở của kẻ đang giã từ đời sống bình yên để bước vào lò lửa chiến tranh. Cuộc ra đi đó như dấu chấm hết đời thư sinh, xếp bút nghiên theo nghiệp binh đao. Trước mắt anh là bầu trời mù sương. Giọng thơ xem chừng đuối sức tuyệt vọng - Đêm xuống rồi em buồn không hở/ Trời xa mù tầm tay với âu lo. Tiếng thơ dường như là tiếng lòng bi thương của một thế hệ bế tắc, mất phương hướng.
Anh đi rồi còn ai vuốt tóc
Lời tình thơm sách vở học trò
Đêm xuống rồi em buồn không hở
Trời xa mù tầm tay với âu lo
Anh đi rồi còn ai đưa đón
Áo em bay khuất mất thiên đường
Tuổi hai mươi vòng tay chờ đợi
Ngôn ngữ nào anh nói hết yêu thương
Anh đi rồi còn ai chiêm ngưỡng
Cổ em cao tay mười ngón thiên thần
Tóc em xanh trùng dương sóng lượn
Anh chợt buồn đứng ngóng bâng khuâng
Anh đi rồi còn ai tình tự
Đêm đầy trời ru tiếng nhớ bơ vơ
Phúc yêu em dấu lần quá khứ
Nụ hôn đầu rụng xuống hư vô.
Nửa cuối thế kỷ 20 phải nói, trên đất nước này không phút giây nào được bình yên, không người Việt nào không khao khát hòa bình – hòa bình bằng mọi giá, bất kể mọi toan tính đến từ phía nào, miễn sao chấm dứt cuộc chiến thảm khốc mà dân tộc chịu đựng thống khổ nhiều năm qua. CTNM tưởng tượng ngày đình chiến mừng vui, anh la thật to, anh khóc thật to: “hòa bình ơi - đã đến”!
khi tiếng súng không còn nổ
nhất định anh sẽ xé nát bộ Treillis
chạy khỏi giao thông hào
ném khẩu M mười sáu
bỏ những trái lựu đạn
quăng nón sắt
cởi đôi giày
và mở cửa tâm hồn
đứng la thật to:
hòa bình ơi – đã đến
khi máy bay không còn thả bom dây, trái phá
khi người bên này hay kẻ bên kia
không còn gờm nhau nhả đạn
không còn chém giết
chúng ta, tất cả đều biết
là anh em cùng một quê hương
mang chung lịch sử
chúng ta, tất cả đều thấy
tình ruột thịt giống nòi
chịu cùng hờn tủi
nhất định anh sẽ đốt hết
những balô một thời đeo nặng
những mìn bẫy một thủa đã giăng
những căm hờn một lần đã buộc
những poncho, thuốc nổ
những ngọn cờ giới tuyến phân chia
anh sẽ đốt hết tất cả dấu hiệu
ngăn cách chúng ta
và chạy ra đồng ruộng quê nhà
khóc thật to
hòa bình ơi – đã đến. (Trí Tưởng Khi Hòa Bình-Trang 102,103)
Đọc trọn tập bản thảo, hiểu anh hơn – Lời Tình Buồn phản ánh cảm xúc của những người nhập cuộc, qua đó giúp ta nhìn ra số phận dân tộc, vận nước nổi trôi. Câu chuyện cũ khép lại rồi - điều mà tôi, anh, chúng ta, cả dân tộc này mong muốn hòa bình và hòa bình đã đến - hòa bình cầm trong tay. Chỉ mong sao quê hương này mỗi ngày mỗi thanh tân quang đãng.
***
Nhớ Anh – mới đó gần ba năm xa cõi người
Sáng nay vào yahoo mail bật nắp hòm thư đến
Còn tươi nguyên
Lời anh chúc Giáng Sinh an lành -
Năm mới hạnh phước (2013)
Anh đâu rồi
Cõi ngoài mờ mịt
Cõi tôi phiền não đa đoan
Mây khói Niết bàn lãng đãng
Rong ruổi Lời tình buồn
Anh đi rồi còn ai vuốt tóc…
Chinh chiến phân ly
Nỗi buồn nào muốn khóc
Anh thương đời
Nên thơ sầu chất ngất…(PVT)
(Saigon, cuối Đông 2017)
Phan Văn Thạnh
(*) Nhà thơ Chu Trầm Nguyên Minh tên thật Phạm Minh Tâm sinh năm 1943 – làng Phú Bình, Hàm Liêm, Bình Thuận - Phan Thiết mất 19.02.2014 tại Saigon.
Nguồn: https://vanchuongviet.org/
